Η τηλεόραση έχει έσοδα είτε (κυρίως) από συνδρομές είτε από διαφημίσεις (είτε από το συνδυασμό τους). Προκειμένου η συνδρομητική τηλεόραση να είναι θελκτική στον τηλεθεατή και να τον παρακινήσει να πληρώσει συνδρομή για τις υπηρεσίες της οφείλει να του παρέχει πλήθος επιλογών η αξία των οποίων πρέπει να είναι πολλαπλάσια της αξίας της συνδρομής. Σε ότι αφορά τα αθλητικά γεγονότα αυτό αποκρυσταλλώνεται σ’ ένα μείγμα εγχώριων αλλά και ξένων αγώνων για τους οποίους «αξίζει» να πληρώσει κανείς την τιμή της συνδρομής. Φυσικά όπως κάθε επιχείρηση έτσι και η συνδρομητική τηλεόραση αποσκοπεί στο κέρδος και για τον λόγο αυτό πρέπει ν’ αγοράζει σχετικά φθηνά, την ίδια στιγμή που το αντίτιμο που προσφέρει στις διαγωνιζόμενες ομάδες πρέπει να κρίνεται ικανοποιητικό από αυτές. Βέβαια εκτός από τις συνδρομές η συνδρομητική τηλεόραση μπορεί να αποβλέπει και σε διαφημιστικά ή/και χορηγικά έσοδα για τα οποία θα μιλήσουμε παρακάτω.
Στις μεγάλες τηλεοπτικές αγορές η λειτουργία των συνδρομητικών καναλιών είναι ευκολότερη απ’ ότι στις μικρότερες. Στις μικρότερες αγορές τα πράγματα αρχίζουν να περιπλέκονται δημιουργώντας σχέσεις εξάρτησης οι οποίες κάποιες φορές δεν είναι προφανείς ή ορατές. Η Χώρα μας είναι μια τέτοια μικρή αγορά και στον τηλεοπτικό τομέα. Δεδομένου ότι ο τηλεθεατής δεν χρειάζεται να πληρώνει για την λειτουργία των ιδιωτικών καναλιών, η συνδρομητική τηλεόραση για να τον δελεάσει πρέπει να του προσφέρει «αποκλειστικότητες» ή «πρεμιέρες». Όμως αφού η Ελληνική τηλεοπτική αγορά είναι μικρή η συνδρομητική τηλεόραση για να καλύψει το κόστος λειτουργίας της δεν μπορεί να βασιστεί ούτε στις συνδρομές, ούτε στις διαφημίσεις (οι οποίες δεν επαρκούν ακόμη και αν το πρόγραμμα του συνδρομητικού είναι γεμάτο «αποκλειστικότητες»).
Το κενό αυτό ήρθαν να καλύψουν οι χορηγίες, οι οποίες είναι στην ουσία πανάκριβα πληρωμένες διαφημίσεις. Στην περίπτωση του Ελληνικού Επαγγελματικού Αθλητισμού και ειδικότερα του Ποδοσφαίρου τον ρόλο του χορηγού τον αναλαμβάνει κατ’ αποκλειστικότητα ο Ο.Π.Α.Π. Όταν ο ALPHA είχε τα τηλεοπτικά δικαιώματα του Γαύρου κατέβαλε στην ομάδα του Πειραιά σχεδόν 7 εκ. Ευρώ τον χρόνο. Φυσικά τα λεφτά αυτά δεν ήταν δυνατόν ν’ αντληθούν από τα διαφημιστικά έσοδα και καθότι ο ALPHA είναι ελεύθερο (μη συνδρομητικό) κανάλι οι διαφημίσεις ήταν τα οναδικά έσοδα στα οποία μπορούσε να προσβλέπει. Τότε την κατάσταση διευκόλυνε ο Ο.Π.Α.Π. ο οποίος προσέφερε χορηγία ύψους 7 εκ. (πόσο βολικό) στον ALPHA ο οποίος ήταν πλέον σε θέση να πληρώνει τα χρήματα αυτά στην ομάδα του λιμανιού.
Αποδεικνύεται με τον τρόπο αυτόν ότι τα έσοδα του Ελληνικού Ποδοσφαίρου στην «ελεύθερη αγορά» δεν είναι ικανά να το συντηρήσουν. Δεδομένου ότι τα έσοδα των ομάδων (εκτός των 4-5 πιο δημοφιλών) από χορηγούς και εισιτήρια είναι αμελητέα γίνεται κατανοητή η εξάρτηση του Ελληνικού Ποδοσφαίρου από τον κορβανά είτε του «στενού Δημόσιου Τομέα» (για όσο ο Ο.Π.Α.Π. ανήκε στο Δημόσιο), είτε εταιρειών «Δημοσίου Ενδιαφέροντος». Συνεπώς οι εταιρείες οι οποίες αναλαμβάνουν τον ρόλο του μεγάλου χορηγού μαζί με το κανάλι που πλειοδοτεί κάθε φορά για τα τηλεοπτικά δικαιώματα του Ελληνικού Πρωταθλήματος είναι υπεύθυνα για την κατάσταση που επικρατεί στο Πρωτάθλημα τα τελευταία χρόνια.
Η ευθύνη τους δεν είναι τυπική αλλά ουσιαστική. Καθίσταται δε μεγαλύτερη αν λάβουμε υπ’ όψη ότι κάθε χορηγός (και μάλιστα μεγάλος) συμφωνεί ένα ελάχιστο όρων και προϋποθέσεων προκειμένου ν’ αναλάβουν την χορηγία. Επιμένουν στην πιστή τήρηση των όρων αυτών και ελέγχουν οι ίδιοι (σε συνεργασία με τους ωφελούμενους από την χορηγία) την αποτελεσματικότητα των χορηγιών τους (πόσο ανταποδοτικές ήταν για τον χορηγό). Είναι προφανές και αποδεικνύεται άλλωστε και από την διεθνή πρακτική ότι οι χορηγοί δεν επιθυμούν να συνδέουν τ’ όνομα τους με εταιρείες οι οποίες έχουν κακή φήμη. Με τον τρόπο αυτό οι εταιρείες-χορηγοί έχουν καταφέρει να επιβάλλουν στις χορηγούμενες εταιρείες κανόνες και διαδικασίες με τους οποίους προωθείται όλο και περισσότερο η διαφάνεια.
Ποιος είναι όμως ο λόγος για τον οποίο οι κύριοι χορηγοί του Ελληνικού Ποδοσφαίρου δεν απαιτούν -όπως έχουν το αναφαίρετο δικαίωμα- να παρέμβουν και να επιβάλουν τους όρους τους προκειμένου να συνεχίσουν να πληρώνουν γι’ αυτό και προτιμούν ν’ ανέχονται τα όσα συμβαίνουν; Τίποτα απ’ όσα συνέβησαν τα τελευταία χρόνια δεν τους σόκαρε τόσο ώστε να πουν «Φτάνει πιά! Δεν πληρώνουμε άλλο αν δεν αλλάξουν τα πάντα!». Η μόνη αντίδραση που καταγράφηκε ήταν η σκέψη του Ο.Π.Α.Π. να μην πληρώσει το πρίμ στην Κυπελλούχο Ελλάδας Α.Ε.Κ. επειδή ο τελικός με τον Ατρόμητο διακόπηκε λίγο πριν το τέλος από την εισβολή των ΑΕΚτζήδων. Όλα τα υπόλοιπα που γράφτηκαν και ακούστηκαν ουδόλως τους πτόησαν.
Ωστόσο μια τέτοια αντίδραση παύει να μας προβληματίζει όταν την θεωρήσουμε τυπική μιας σχέσης διαπλοκής μεταξύ του Κράτους (άμεσα ή έμμεσα) και των ιδιοκτητών των ποδοσφαιρικών (κυρίως) ομάδων. Όπως έχουμε γράψει και σε άλλα κείμενα μας οι ιδιοκτήτες των Π.Α.Ε. & Κ.Α.Ε. είναι τα ίδια άτομα που ως επιχειρηματίες δραστηριοποιούνται σε τομείς που εξαρτώνται από τις κρατικές προμήθειες και συμβάσεις. Η διαπλεκόμενη αυτή σχέση είναι τόσο παληά (και «φυσική» στις χώρες με μικρή αγορά) που έχει διαποτίσει αν όχι το σύνολο, τουλάχιστον τη μεγάλη πλειοψηφία των οπαδών, οι οποίοι θεωρούν όχι μόνο «φυσική» την οικονομική ενίσχυση του Ελληνικού Ποδοσφαίρου με κρατικά λεφτά αλλά και «υποχρέωση» του Κράτους, το οποίο με τον τρόπο αυτό θα πρέπει να χρηματοδοτεί την επίδειξη των επιχειρηματιών αυτών. Άλλωστε ο χώρος του Επαγγελματικού Ποδοσφαίρου είναι συνολικά ζημιογόνος κάτι που ενισχύει την άποψη περί «υποχρέωσης» του Κράτους να τον συντηρεί. Έτσι ο τσακωμός μεταξύ των ομάδων (άρα και των οπαδών τους) γίνεται για την μοιρασιά της λείας. Επιστρατεύονται, λοιπόν, επιχειρήματα τα οποία φαίνονται λογικά και με τα οποία κάθε πλευρά επιχειρεί να πάρει περισσότερα από πριν. Η μεν ομάδα του λιμανιού θεωρεί ότι πρέπει να παίρνει τα περισσότερα επειδή έχει τον περισσότερο κόσμο και δυσανασχετεί όταν κάποιος πάρει περισσότερα απ’ όσα αυτή θεωρεί ότι του αναλογούν, ενώ οι αντίπαλοι της έχουν κάθε λόγο να θέλουν αλλαγή του τρόπου μοιρασιάς. Σε κάθε περίπτωση το ζήτημα είναι να υπάρχουν «αντικειμενικά κριτήρια» τα οποία να μένουν σταθερά και αναλλοίωτα για μεγάλες χρονικές περιόδους.
Μέσα σ’ αυτό το παγιωμένο καθεστώς είναι ευκολότερο για μια εταιρεία χορηγό ν’ ακολουθήσει τη πεπατημένη παρά να έρθει σε σύγκρουση με όσες συμπεριφορές και πρακτικές δεν της αρέσουν. Το πολύ-πολύ να εκδίδει κατά περιόδους ανακοινώσεις με τις οποίες να μεταθέτει την ευθύνη για την επικρατούσα κατάσταση στους διοργανωτές του Πρωταθλήματος αποποιούμενη έτσι τις δικές της ευθύνες. Μια τέτοια αντίδραση είναι συνεπής με την λογική του «τι τα θες και τα σκαλίζεις».
Η μη αντίδραση των χορηγών στα όσα συμβαίνουν είναι παρόμοια με την στάση αυτών που αποκαλούνται «θεσμικοί επενδυτές» στις μεγάλες επιχειρήσεις. Οι «θεσμικοί επενδυτές» είναι κάτοχοι πολλών κεφαλαίων τα οποία διοχετεύουν σε πολλές μεγάλες επιχειρήσεις αγοράζοντας σχετικά μικρά ποσοστά μετοχών σε καθεμιά τους. Μέχρι πρόσφατα οι «θεσμικοί επενδυτές» δεν ενδιαφέρονταν για τον τρόπο λειτουργίας των επιχειρήσεων, αφού όταν έβλεπαν κάτι που δεν τους άρεσε ξεπουλούσαν τις μετοχές τους και «κούναγαν μαντήλι» στην επιχείρηση. Ήταν σαν να ευνοούσαν στην πράξη την διοίκηση της επιχείρησης, η οποία όσο δεν αντιδρούσαν οι θεσμικοί επενδυτές μπορούσαν ν’ αντιστέκονται μ’ επιτυχία στις πιέσεις των υπολοίπων μετόχων για διαφανέστερη λειτουργία ειδικά αν τις πιέσεις τις ασκούσαν μέτοχοι μειοψηφίας (μικρομέτοχοι). Αρκούσε (όπως πάντα άλλωστε) η αντίδραση ενός «θεσμικού επενδυτή» για ν’ ανοίξει η συζήτηση για το δικό τους μερίδιο ευθύνης στην Εταιρική Διακυβέρνηση (άσκηση της εξουσίας και διοίκησης στις εταιρείες/επιχειρήσεις).
Η δύναμη είναι στον Ο.Π.Α.Π., στη NOVA, στην COSMOTE και τον O.T.E. που δίνουν τις μεγαλύτερες χορηγίες απ’ όλους τους υπόλοιπους χορηγούς (ειδικά αυτή την περίοδο). Αν αυτοί θελήσουν όλο το σαθρό οικοδόμημα καταρρέει και στη θέση του μπορεί να επιβληθεί άλλο στο οποίο θα υπάρχει σημαντικά λιγότερος χώρος για παθογένειες. Ειδικά στην περίπτωση της NOVA δεν θα πρέπει να παγιδευτούμε στη συζήτηση πόσο αξίζει το Ελληνικό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου στην ιδιωτικά λειτουργούσα τηλεοπτική αγορά. Η μόνη απάντηση είναι τίποτα. Αυτό είναι το αντίτιμο στο οποίο θα μπορούσε να ελπίζει αυτός που θα πλειοδοτούσε στον σχετικό πλειστηριασμό, ειδικά αν δεν θα μπορούσε να υπολογίζει σε χορηγίες τύπου Ο.Π.Α.Π. όπως ο APLHA στο παρελθόν. Καλύτερη δε απόδειξη για την δυναμική της Ελληνικής τηλεοπτικής αγοράς δεν θα μπορούσε να υπάρξει από το γεγονός ότι τα θρυλούμενα σχέδια για εκμετάλλευση των τηλεοπτικών δικαιωμάτων του από τον ίδιο τον Γαύρο απέτυχαν δυο φορές (αν πιστέψουμε τα δημοσιεύματα παταγωδώς). Υποτίθεται πως τόσο ο Κόκκαλης όσο και ο Μαρινάκης επιθυμούσαν να πωλούν οι ίδιοι στο τηλεοπτικό κοινό τα παιχνίδια του Γαύρου μέσω ενός συστήματος pay by view (όπου ο καταναλωτής αγοράζει μόνο το συγκεκριμένο προϊόν) θεωρώντας ότι το αντίτιμο που εισέπρατταν ήταν μικρό για την δυναμική της ομάδας τους. Με τον τρόπο αυτόν όλα τα έσοδα από διαφημίσεις θα ήταν όλα δικά τους. Η εξέλιξη της υπόθεσης αυτής δείχνει πως κάτι τέτοιες ιδέες ίσως να είναι καλές ως διαπραγματευτικά χαρτιά (αν και αμφιβάλλουμε και γι’ αυτό) αλλά στην πράξη δεν αποδίδουν τίποτα σε αγορές του μεγέθους της Ελληνικής.
Γι’ αυτό και διακηρύσσουμε ότι η λύση (και η ευθύνη) βρίσκεται στην πλευρά των Ο.Π.Α.Π. και της NOVA οι οποίοι έχουν ταυτόχρονα καθήκον και ευθύνη να την επιβάλλουν στην πράξη. Αν δε δεν ξέρουν πώς να το κάνουν ας μας ρωτήσουν, θα χαρούμε να τους βοηθήσουμε.
21 Απρίλη 2015
παρατηρητήριο.
