Α.Ε.Π. (Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν): μέγεθος το οποίο μετρά την αξία κάθε συναλλαγής σε κάθε στάδιο παραγωγής/επεξεργασίας προϊόντων ή παροχής υπηρεσιών. Το Α.Ε.Π. εκφράζεται τόσο ως απόλυτο μέγεθος όσο και ως κατά κεφαλήν (διαιρούμενο με τον συνολικό πληθυσμό μιας περιοχής/χώρας/ηπείρου κ.λπ.
Αμοιβή:οποιοδήποτε αντάλλαγμα λαμβάνει κάποιος έναντι εργασίας ή υπηρεσιών που προσέφερε.
Ανάπτυξη: ο όρος υποδηλώνει την αύξηση του Α.Ε.Π. σε σύγκριση με την αντίστοιχη συγκρινόμενη περίοδο. Η ακριβέστερη μετάφραση του αγγλικού όρου (growth) στα ελληνικά θα ήταν η λέξη «μεγέθυνση» και όχι «ανάπτυξη».
Ανισότητες κοινωνικές/οικονομικές: οι διαφορές μεταξύ των κοινωνικών τάξεων/στρωμάτων οι οποίες οφείλονται στο εισόδημα και επηρεάζουν τους κοινωνικούς συσχετισμούς (κοινωνικές σχέσεις) μεταξύ τους.
Ανταλλαγή:η μη χρηματική διαδικασία κατά την οποία δύο συναλλασσόμενοι προσφέρουν ο ένας στον άλλο αγαθά είτε για δική τους χρήση είτε για περαιτέρω ανταλλαγή.
Αποπληθωρισμός: ο όρος αναφέρεται στον αρνητικό πληθωρισμό, δηλαδή στην πτώση του γενικού επιπέδου τιμών. Στη φάση του αποπληθωρισμού η αξία του χρήματος αυξάνεται, αφού οι πωλητές μειώνουν τις τιμές για να το αποκτήσουν.
Αργυραμοιβός: το πρόσωπο που αναλάμβανε στην αρχαιότητα τις βασικές και πρόδρομες των τραπεζικών εργασίες (ανταλλαγές/μετατροπές νομισμάτων έναντι αμοιβής. Μετεξέλιξη του αργυραμοιβού ήταν ο «σαράφης» και στα νεώτερα χρόνια ο «τραπεζίτης».
Γ
Γεωργία της Εγγύτητας και Αγορές Απευθείας Διάθεσης Τροφής: δίκτυα διανομής της γεωργικής παραγωγής απευθείας από τους παραγωγούς στους καταναλωτές σε επίπεδο συνοικίας και γειτονιάς. Με τον τρόπο αυτό τα προϊόντα διατίθενται φθηνότερα ακόμα και από τις λαϊκές αγορές.
Γή:Με τον όρο αυτό εννοούμε τους φυσικούς πόρους που χρησιμοποιούνται στην οικονομική δραστηριότητα είτε είναι ανανεώσιμοι π.χ. δάσος είτε όχι π.χ. ορυκτά.
Δ
Δίκτυα ανταλλακτικά: δίκτυα ανταλλαγής προϊόντων και υπηρεσιών κυρίως σε τοπικό επίπεδο (συνοικία, γειτονιά) αλλά και μερικές φορές και σε εθνικό επίπεδο. Τα έξοδα τους καλύπτονται από τις συνδρομές των μελών τους αλλά και από χρεώσεις στην αξία των συναλλαγών.
Δραστηριότητα Οικονομική: είναι τα πάντα. Είναι όλες οι ενέργειες που συντελούνται από τον καθένα μας σε καθημερινή βάση είτε με την ιδιότητα του παραγωγού/εργαζόμενου είτε του καταναλωτή.
Ε
Εισοδήματος αναδιανομή: η μεταφορά μέσω της φορολογίας και των παροχών μέρους του εισοδήματος που αποκτάται από την επιχειρηματική και εμπορική δραστηριότητα των Κεφαλαιοκρατών.
Εμπόριο:ο τρόπος πώλησης των προϊόντων/αγαθών (με την υλική έννοια).
Εμπόριο ηθικό ισοδίκαιο: εμπόριο το οποίο στοχεύει σε δικαιότερες εμπορικές συμφωνίες με τις αναπτυσσόμενες χώρες, την ενίσχυση των περιθωριοποιημένων παραγωγών, τις καλύτερες συνθήκες εργασίας, τις επενδύσεις στις τοπικές κοινωνίες, τον σεβασμό στο περιβάλλον, στη βιοποικιλότητα και τ' ανθρώπινα δικαιώματα.Αναπτύχθηκε μέσω των κινημάτων αμφισβήτησης των δεκαετιών '60 και '70
Επέκταση πιστωτική: η ολοένα και μεγαλύτερη παροχή πιστώσεων και εγγυήσεων από τα κράτη πρός τις εμπορικές τράπεζες και από αυτές στους πελάτες τους. Αποτελεί τη βάση για την επέκταση της οικονομικής δραστηριότητας.
Επενδυτές θεσμικοί: μεγάλοι επενδυτικοί οργανισμοί όπως π.χ. τα ασφαλιστικά ταμεία, τα ταμεία αντιστάθμισης κινδύνου (hedge funds) κ.α. τα οποία διαθέτουν μεγάλα ποσά κεφαλαίων τα οποία επενδύουν στοχεύοντας αφενός σε εξασφάλιση των χρημάτων τους (μικρό ρίσκο) αλλά και σε μεγάλες και σταθερές αποδόσεις. Αποτελούν τον κύριο (πλέον) χρηματοδότη κρατών και επιχειρήσων.
Εργασία:Σχετικά με την εργασία δεν θ’ ακολουθήσουμε τον κλασικό ορισμό γιατί στην πορεία αποδεικνύεται δυσλειτουργικός. Θα αντικαταστήσουμε την εργασία με τον χρόνο που απαιτείται για την εκτέλεση της.
Εταίροι κοινωνικοί: είναι οι φορείς (τάξεις) της κοινωνίας οι οποίοι επιδιώκουν εντος των πλαισίων της τη μεγιστοποίηση της επιρροής τους.
Θ
Θέσμιση: η δημιουργία θεσμών.
Θεσμοί: μηχανισμοί πολιτικοί, οικονομικοί και κοινωνικοί μέσω της λειτουργίας των οποίων ρυθμίζεται η δραστηριότητα σε καθέναν από τους τομείς της ζωής μας.
Ι
Ιδιοκτησία έγγειος:η ιδιοκτησία της γής.
Ιμπεριαλισμός (Οικονομικός):Η επίτευξη ελέγχου και εξουσίας με οικονομικά μέσα πάνω σε ξένα Έθνη/Κράτη με σκοπό την απόκτηση ή/και διατήρηση δεσπόζουσας θέσης σ' αυτά από τον Ιμπεριαλιστή. Ο Ιμπεριαλισμός διακρίνεται σε τόσα είδη όσα και τα μέσα με τα οποία επιδιώκει ο Ιμπεριαλιστής τους σκοπούς του.
Ισοτιμία:η τιμή ανταλλαγής ενός νομίσματος μ' ένα άλλο.
Κ
Καθεστώς κοινωνικό: ο συμβιβασμός εξουσίας που έχει επιτευχθει στα πλαίσια του Κοινωνικού Συμβολαίου.
Καπιταλισμός: το οικονομικο και κοινωνικό σύστημα η λειτουργία του οποίου χαρακτηρίζεται από την επικράτηση του κεφαλαίου σε όλες του τις εκφάνσεις και δραστηριότητες.
Καπιταλιστής: το άτομο που κατέχει κεφάλαια (χρήματα). Η λέξη προέρχεται από την αντίστοιχη Αγγλική capital/capitalist.
Κεφαλαιαγορά: βλέπε χρηματαγορά.
Κεφάλαιο:Το Κεφάλαιο στην παρούσα σειρά άρθρων θα έχει διττή σημασία. Από τη μια θα έχει την κλασική του σημασία, δηλαδή των χρημάτων που απαιτούνται για την αγορά του απαραίτητου εξοπλισμού ο οποίος χρησιμοποιείται για τη παραγωγή αγαθών ή/και υπηρεσιών μέσω του εμπορίου. Από την άλλη θα έχει τη σημασία του συνόλου των γνώσεων και των δεξιοτήτων καθώς και της εμπειρίας που σωρεύουν στη διάρκεια του χρόνου ομάδες επαγγελματιών οι οποίοι παρέχουν υπηρεσίες.
Κεφαλαιοκράτης:βλέπε Καπιταλιστής.
Κλήρινγκ: σύστημα εμπορικών συναλλαγών μεταξύ κρατών το οποίο εφαρεμόστηκε για πρώτη φορά στο μεσοπόλεμο (1931) και έκτοτε χρησιμοποιείται ευρέως. Βασίζεται στις «εκκαθαρίσεις» των απαιτήσεων των εξαγωγέων κάθε κράτους από το ίδιο το κράτος τους, οι οποίες συμψηφίζονται με τις αντίστοιχες απαιτήσεις του έτερου κράτους με το οποίο έχουν υπογραφεί οι αντίστοιχες συμφωνίες. Το πιθανό υπόλοιπο της εκκαθάρισης «κλείνει» είτε με την αγορά προϊόντων από την πλευρά που έχει το πλεόνασμα (υπόλοιπο) είτε με πληρωμές σε χρυσό και διεθνές συνάλλαγμα (π.χ. δολλάρια Η.Π.Α.).
Κλίμακας Οικονομίες: η μείωση του κόστους παραγωγής οποιουδήποτε προϊόντος μέσω της αύξησης της παραγωγόμενης ποσότητας του.
Κράτος: ο μηχανισμός ο οποίος έχει σαν αποστολή την ρύθμιση των κοινωνικών σχέσεων μεταξύ των κοινωνικών εταίρων, προκειμένου να διατηρείται το κοινωνικό καθεστώς του οποίου το Κράτος είναι εγγυητής.
Κρίση: με τον όρο αυτό εννοείται η αδυναμία του οικονομικού κυκλώματος να συνεχίσει την δραστηριότητα του όπως συνήθως. Υπάρχουν πολλά είδη κρίσης ανάλογα με τα αίτια που τις προκάλεσαν (χρηματοπιστωτικές, τραπεζικές, πιστωτικές κ.α.).
Κύκλωμα Οικονομικό:το σύνολο των οικονομικών σχέσεων και αλληλεπιδράσεων σε επίπεδο Κοινωνίας. Με την παρατήρηση του Οικονομικού Κυκλώματος εξάγουμε συμπεράσματα σχετικά με την Οικονομική Δραστηριότητα.
Μ
Μπρέττον Γούντς: η τοποθεσία στην οποία αποφασίστηκε η κατάργηση του "χρυσού κανόνα" από την τελευταία χώρα (Η.Π.Α.) που τον ακολουθούσε.
Ο
Οικογένεια:κοινωνικός θεσμός ο οποίος συνήθως περιλαμβάνει ένα παντρεμένο ζευγάρι και τα παιδιά του (αν υπάρχουν). Διακρίνεται σε πυρηνική (ζευγάρι και τα παιδιά) και εκτεταμένη (που αποτελείται από πάνω από δύο πυρηνικές).
Οικονομία κοινωνική αλληλέγγυα: το κομμάτι μεταξύ της δημόσιας και ιδιωτικής οικονομίας και δραστηριοποιείται με κοινωνικούς σκοπούς και στόχους.
Π
Πληθωρισμός: η άνοδος του γενικού επιπέδου τιμών και η αντίστοιχη και εξ’ αιτίας της ανόδου αυτής μείωση της αξίας του χρήματος. Ο πληθωρισμός ανάλογα με την αιτία που τον προκαλεί διακρίνεται (σε θεωρητικό τουλάχιστον επίπεδο) σε ζήτησης, κόστους και αδράνειας.
Πληθωρισμός αδράνειας: προκαλείται από τις προσδοκίες των ατόμων και των επιχειρήσεων οι οποίοι μέσω των συμφωνιών που υπογράφουν μεταξύ τους προεξοφλούν τη συνεχή αύξηση του επιπέδου τιμών. Η προεξόφληση αυτή της αύξησης του επιπέδου τιμών, οδηγεί τελικά στην εκ των πραγμάτων αύξηση των τιμών (εφόσον εκτελούνται οι μεταξύ τους υπογραφείσες συμφωνίες στις οποίες ήδη προεξοφλείται η άνοδος αυτή).
Πληθωρισμός ζήτησης: προκαλείται από την αύξηση της ζήτησης για προϊόντα και υπηρεσίες που αδυνατεί ακόμη να καλύψει η προσφορά.
Πληθωρισμός κόστους: προκαλείται από την άνοδο του κόστους παραγωγής ως συνέπεια της αύξησης του κόστους εργασίας και των τιμών των πρώτων υλών.
Πρόσοδος έγγειος:η πρόσοδος (το εισοδημα) που προέρχεται από την εκμετάλλευση της γής.
Ρ
Ρευστότητα: η προσφορά στην αγορά μετρητών ή/και όσων εξομοιώνονται με μετρητά (πιστώσεις, εγγυήσεις κ.α.).
Σ
Συμβόλαιο κοινωνικό: η συμφωνία μεταξύ των κοινωνικών εταίρων μεταξύ τους με εγγυητή το Κράτος, προκειμένου ν' αποφεύγονται οι διαμάχες και οι αντιπαλότητες που θα έυεταν σε κίνδυνο την κοινωνική ειρήνη και το κοινωνικό καθεστώς.
Τ
Τάξη Αστική Εθνική: η αστική τάξη η οποία μετά την Γαλλική Επανάσταση συγκέντρωσε στα χέρια της το σύνολο σχεδόν της οικονομικής δραστηριότητας και η οποία φερόμενη με Εθνική συνείδηση και υπευθυνότητα στρέφεται πρώτα στην εσωτερική αγορά και μετά επεκτείνεται στο εξωτερικό. Με τον τρόπο αυτό ένα κομμάτι από τα κέρδη της παραμένει στην χώρα καταγωγής της την ίδια στιγμή που προσφέρει απασχόληση μέσω των θέσεων εργασίας που δημιουργεί.
Ταχύτητα κυκλοφορίας (χρήματος): πόσο γρήγορα αλλάζει χέρια το χρήμα σε μια δεδομένη χρονική περίοδο (π.χ. πόσες φορές το ίδιο χαρτονόμισμα των 5 Ευρώ άλλαξε χέρια σε μία μέρα).
Τράπεζες ηθικές: τράπεζες οι οποίες διαμορφώνουν προφίλ με βάση το οποίο στις επενδύσεις τους λαμβάνουν υπόψη κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες καθώς και όρους κοινωνικής ευθύνης. Στην πράξη αυτό μεταφράζεται σε χαμηλότοκα δάνεια τα οποία λαμβάνουν άτομα τα οποία δεν μπορούν να δανειοδοτηθούν από τις κανονικές τράπεζες.
Υ
Υπερθέρμανση: η γρήγορη και απότομη οικονομική μεγέθυνση η οποία οδηγεί σε υπερβολική ρευστότητα και τελικά καταλήγει σε χρηματοπιστωτική κρίση. Παρομοιάζεται με ένα καζάνι στο οποίο βράζει νερό και τις φούσκες που δημουργούνται και σκάνε κατά τη διάρκεια του βρασμού.
Υπηρεσία:η παροχή μη υλικού αγαθού.
Χ
Χρήμα:το μέσο συναλλαγών το οποίο αντιπροσωπεύει την αξία που οι συναλλασσόμενοι θεωρούν εύλογη για την πώληση προϊόντων ή την παροχή υπηρεσιών. Το χρήμα εκτός από μέσο συναλλαγών αποτελεί και το ίδιο αγαθό/εμπόρευμα.
Χρηματαγορά: το σύνολο των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, οι πρακτικές αλλά και το ρυθμιστικό πλαίσιο μέσω των οποίων το χρήμα αγοράζεται και πωλείται σαν εμπόρευμα. Θεωρητικά η χρηματαγορά διοακρίνεται από την κεφαλαιαγορά επειδή η χρηματαγορά αφορά τις μεσοπρόθεσμες και η κεφαλαιαγορά τις μακροπρόθεσμες επενδύσεις. Για τους σκοπούς της παρούσας σειράς άρθρων η διάκριση σε χρηματαγορά και κεφαλαιαγορά δεν υφίσταται.
Χρονοτράπεζες: δίκτυα ανταλλαγής προϊόντων και υπηρεσιών των οποίων η αξία δεν αποτιμάται σε χρήματα, αλλά σε χρόνο. Ο χρόνος που προσφέρει στις χρονοτράπεζες αυτές ο γιατρός είναι ισοδύναμος σε αξία με τον χρόνο που προσφέρει μια νταντά.
