Ακολουθούν οι σύνδεσμοι ανά ενότητα:
1ο. ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΤΑΡΙ ΤΗΣ ΟΔΟΥ ΒΕΡΑΝΖΕΡΟΥ 24 - Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ Α.Ε.Κ.
2ο. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΠΑΝΟΥΔΗΣ - Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΤΗΣ Α.Ε.Κ.
3ο. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΠΑΝΟΥΔΗΣ - Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ «ΠΡΟΟΔΟΣ»
4ο. ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ Κ. ΣΠΑΝΟΥΔΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ΙΩΑΚΕΙΜ Γ'
“Απόσπασμα από το βιβλίο (σελ. 31-33) του φιλόλογου – ιστορικού Κυριάκου Χήνα,
για τον Κωνσταντίνο Σπανούδη”
Η ΠΟΛΥΣΧΙΔΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ
ΤΟΥ ΣΠΑΝΟΥΔΗ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ
Εφοδιασμένος με την ουμανιστική πνευματική σκευή, που εμπλούτισε στις ευρωπαϊκές σπουδές του, ο Σπανούδης, με την επιστροφή του στην Πόλη, ανέπτυξε μια πολυεπίπεδη δραστηριότητα, με άξονα τη δημοσιογραφία και στόχο τη συμβολή υπεράσπισης των Δικαίων της ομογένειας. Σύμφωνα με ελληνικές μετρήσεις, το 1908, στην περιφέρεια της Κωνσταντινούπολης κατοικούσαν 364.451 Έλληνες (οι μισοί στο Πέρα-Σταυροδρόμι, εκ των οποίων περίπου 65.000 ήταν Έλληνες υπήκοοι, όπως και ο Σπανούδης. Στα Ταταύλα, κατοικούσαν σχεδόν μόνον Έλληνες, ενώ ισχυρή πλειοψηφία υπήρχε και στα νησιά Αντιγόνη, Χάλκη και Πρίγκιπο). Αξιόπιστες στατιστικές καταδεικνύουν, ότι στην Πόλη, το 50% των ιατρών, των φαρμακοποιών και των ιδιοκτητών βιοτεχνιών και βιομηχανιών ήταν Έλληνες.
Στην αθηναϊκή εφημερίδα "Πρωία” αναφέρεται, ότι ο Σπανούδης συμμετείχε στη συγγραφή του γιγάντιου έργου του Σταύρου Ι. Βουτυρά, "Λεξικό Ιστορίας και Γεωγραφίας", το οποίο τυπώθηκε σε 9 τόμους, στα τυπογραφεία της εφημερίδας "Νεολόγος και εκδόθηκε, τμηματικά, από το 1869, μέχρι το 1890 (συνεκδότες οι Ι. Α. Βρεττός και Γ. Βαφειάδης). Το έργο περιλαμβάνει περίληψη της Ιστορίας, από αρχαιοτάτων χρόνων, φυσική και πολιτική χωρογραφία, βίους μεγάλων ανδρών, μύθους και παραδόσεις "πάντων των Εθνών”. Με δεδομένο, όμως, ότι ο Σπανούδης γεννήθηκε το 1871, πρέπει να διερευνηθεί ενδελεχέστερα αυτή η άποψη.
Μέχρι σήμερα, σε οποιαδήποτε σχετική αναφορά έχουμε διαβάσει, o γάμος του Κωνσταντίνου Σπανούδη και της Σοφίας Ιωαννίδου, θεωρείται, ότι έγινε το 1910. Μια επιστολή, όμως, με ημερομηνία 8 Νοεμβρίου 1908 ανατρέπει αυτή την άποψη, γιατί η αποστολέας υπογράφει ως Σοφία Κ. Σπανούδη, προσκαλώντας τον Ίωνα Δραγούμη, το βράδυ, στο σπίτι, όταν "ο σύζυγός μου θα επιστρέψει". Παράλληλα, έχουμε και το πλήρως αξιόπιστο δεδομένο (όρα την ενότητα "Αθηνά Σπανούδη"), ότι η θυγατέρα τους γεννήθηκε το 1905. Πάντως, δεν ήταν εφικτός ο χρονικός προσδιορισμός του γάμου τους, επειδή δεν έχουν διασωθεί τα έγγραφα εκείνης της περιόδου.
Εξαιρετικά αποδοτική ήταν η συνεργασία του Σπανούδη, με τον Ίωνα Δραγούμη ιδιαίτερα, κατά την περίοδο της προξενικής θητείας του εύψυχου αυτού πατριώτη, στην Πόλη. Η Σοφία Σπανούδη αποκαλύπτει, ότι είχε παραδώσει στον σύζυγό της, μετά από ταξίδι της στην Αθήνα, ένα φάκελλο, που της είχε εμπιστευθεί ο Δραγούμης με επιστολή του φιλελεύθερου τούρκου πρίγκιπα Σαμπαχεδίν. Επίσης,αναφέρει, ότι ο Σπανούδης και ο Δραγούμης, -που πήγαιναν συχνά μαζί στο Πατριαρχείο-, συνόδευσαν τον Γκαστόν Ντεσάν, διευθυντή, επί εξαετία, της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής στην Αθήνα, στον Πατριάρχη. Και οι τρεις άνδρες εκστασιάστηκαν, όταν άκουσαν τον Ιωακείμ Γ' να λέει στο Γάλλο διανοητή: "Δεν διαθέτω, ούτε όπλα, ούτε καμμιά στρατιωτική δύναμι, αλλά είσθε Γάλλος και θα εννοήσετε καλύτερα, από κάθε άλλον, πού έγκειται η δύναμίς μου. Εκπροσωπώ την Ιδέαν!".
Αξιοσήμαντη ήταν η παρέμβαση του Σπανούδη, σε ένα ζήτημα, που ταλάνισε την ομογένεια : Επειδή δεν υπήρχε ελληνική σχολή, για εμπορικές σπουδές, αρκετοί Έλληνες φοιτούσαν σε ξενόγλωσσες -κυρίως καθολικές- ανάλογες σχολές, οι οποίες ασκούσαν και τη σχετική ιδεολογικο-θρησκευτική προπαγάνδα. Με πρωτοβουλία του Πατριάρχη Ιωακείμ Γ', επιφανείς προσωπικότητες συζήτησαν το ζήτημα και, τον Οκτώβριο του 1909, εγκαινιάστηκε η Εθνική Σχολή Γλωσσών και Εμπορίου, στην Πόλη. Πρόεδρος της Εφορείας της Σχολής ανέλαβε ο Ευστάθιος Ευγενίδης, ενώ μέλη της ήταν, ο Σπανούδης, ο Ευγένιος Ευγενίδης και ο Συμεών Σισμάνογλου. Διασώζεται επιστολή της Σχολής, προς την Κεντρική Εφορεία της Κοινότητας Σταυροδρομίου, με την οποία αιτείται διακανονισμό, για τη σταδιακή εξόφληση των απλήρωτων ενοικίων, με τις υπογραφές, Σπανούδη - Σ. Καζανόβα - Γ. Μπούσιου.
Με άρθρο του, στην "Πρόοδο" (17 Φεβρουαρίου 1911), ο Σπανούδης επιτίθεται στον βουλευτή Σμύρνης, Παύλο Καρολίδη (διακεκριμένο ιστορικό), με το χλευαστικό τίτλο "Χαίρε Διδάσκαλε", αποδοκιμάζοντας την άρνησή του να συμμετάσχει στην ειδική βουλευτική ομάδα, την οποίαν συγκρότησαν οι Έλληνες βουλευτές του Οθωμανικού Κοινοβουλίου, ισχυριζόμενος, ότι αυτή προκαλεί διαίρεση μεταξύ των ομογενών βουλευτών. Αυστηρή, αλλά σταθερή, είναι η πεποίθηση του Σπανούδη, όπως εμφαίνεται και σε άλλες περιπτώσεις, ότι μόνον η αρραγής και μαζική ενότητα των Ελλήνων, που έχουν υψηλές θεσμικές θέσεις (έστω και μόνο στα κρίσιμα διακυβεύματα), θα προασπίσει τα συμφέροντα της δοκιμαζόμενης και απειλούμενης ομογένειας.
Η ΔΙΑΜΑΧΗ ΓΙΑ ΤΟ ΓΛΩΣΣΙΚΟ
Στην πληθωρική πνευματική ζωή της Πόλης, αναρριπίστηκε και το Γλωσσικό ζήτημα, με τη " Φιλολογική Ηχώ (1896), στο οποίο πρωτοστάτησαν, o ιατρός Φώτης Φωτιάδης, η Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, ο Γιάννης Γρυπάρης, ο Ζαχαρίας Φυτίλης κ.α. Όπως κάθε σοβαρό συλλογικό πρόβλημα, ενσωμάτωσε πολιτικές κοινωνικές-ταξικές παραμέτρους και έφερε στην επιφάνεια αντιθέσεις, που κόχλαζαν, κλυδωνίζοντας τις εύθραυστες ισορροπίες της ομογένειας.
Με πρωτοβουλία ενός πυρήνα δημοτικιστών (μεταξύ αυτών, η Σοφία Σπανούδη και η Εύη Θεοδωρίδου) προετοιμάζεται φιλολογικό μνημόσυνο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, με μια πρόσκληση που εγείρει σφοδρές αντιδράσεις, κατά του "τερατώδους, μυσαρού και αηδούς γλωσσαρίου", που απειλεί την παραδοσιακή γλώσσα : "Σας παρακαλούμε να ορίσετε, την ερχόμενη Κυριακή 30 του μηνός, ώρα 3 μμ. στη Λέσχη του Μακροχωριού, για το φιλολογικό μνημόσυνο του Παπαδιαμάντη (Πόλη, Γενάρης 1911)". Τελικά, η εκδήλωση ματαιώνεται, επειδή η Κοινότητα Μακροχωρίου αρνήθηκε "κλείσασα τας θύρας της Λέσχης, ενώ και ο Πατριάρχης φέρεται, από τους καθαρευουσιάνους, ως οργισμένος, κατά ανθρώπων ων εστιγμάτισε το σύστημα και άλλοτε και στην τελετή της Μ. Σχολής ". Οι αντιδράσεις συνεχίζονται, όταν ευάριθμοι ομογενείς ζητούν να συγκληθεί ειδική για το θέμα συνέλευση, στο Ζωγράφειο, την οποία όμως ματαιώνει ο διοικητής του Πέραν, Μουχεδίν, με επιστολή του (16-3-1327, μουσουλμανική χρονολόγηση), επικαλούμενος τον κίνδυνο επεισοδίων. Είχε προηγηθεί ανάκριση μαθητών του Ζωγραφείου, για λέξεις που φέρεται να χρησιμοποίησε, στο μάθημα, ο δάσκαλος Στ. Σταματιάδης π.χ. “Θεοφκιάχτρα”, αντί για “Θεοτόκο” κ.α. Οι μαθητές αρνήθηκαν, ότι άκουσαν κάτι παρόμοιο.
Κατά την Ευγενία Αδαμοπούλου, "Η εφημερίδα Πρόοδος είναι η μόνη, που θα παράσχει διακριτική στήριξη στους δημοτικιστές. Οι δημοτικιστές θα δημιουργήσουν, με τον εκδότη της, Κωνσταντίνο Σπανούδη, ένα δίκτυο σχέσεων, που ξεκινάει από τη σύζυγό του, τη δημοτικίστρια Σοφία, συνεχίζει με τους δημοτικιστές του Αδερφάτου και τον Πάλλη, τον Ίωνα Δραγούμη και την Οργάνωση Κωνσταντινουπόλεως και καταλήγει στον Πατριάρχη Ιωακείμ".
Την επικράτηση των ιωακειμικών, στη Συνέλευση της 1 ης Μαΐου 1911, όπου δημοσιοποιήθηκε το πόρισμα της ανακριτικής επιτροπής, για τη δράση των δημοτικιστών, στο Ζωγράφειο, σχολιάζει η Ευγενία Αδαμοπούλου : "Η εφημερίδα Πρόοδος υποστήριξε, ότι η γλώσσα χρησιμοποιήθηκε ως μέσο, για τον πολιτικό ανταγωνισμό ιωακειμικών και αντιιωακειμικών. Χρησιμοποιώντας, ως απόδειξη, τη ρευστότητα των συνδυασμών, σχετικά με τη στάση των υποψηφίων, απέναντι στο γλωσσικό ζήτημα, κατέληξε, ότι ο εκλογικός αγώνας ήταν κομματικός και όχι γλωσσικός, γεγονός που μπορούσε να εξηγήσει και τη σφοδρότητα των παθών".
O καθηγητής Χάρης Εξερτζόγλου εξηγεί, ότι "Ο πολιτισμικός κατακερματισμός της κοινότητας -και, κυρίως, οι γλωσσικές πλευρές του- θα αναδειχθεί ως μείζον πρόβλημα, καθώς θα συνδεθεί με την αναπαραγωγή ενός περιβάλλοντος, το οποίο αναιρεί την προοπτική της πολιτισμικής ενότητας, της βασικής κατεύθυνσης, από τη διαχείριση της οποίας αναδείχθηκαν οι κυρίαρχες ομάδες.
Η Ευγενία Αδαμοπούλου επισημαίνει, ότι "Ο δημοτικισμός λειτουργεί ως καταλύτης και σε κοινωνικές αλλαγές, καθώς, πέρα από την ανάδυση των μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων, αποτυπώνει και τους λεπτότερους διαχωρισμούς εντός της αστικής τάξης, μεταξύ μεσοαστών και μικροαστών, όπως είναι οι δάσκαλοι".
21 Μάη 2022
«πουθενάδες».
