Ο πιο απλός τρόπος εμπορίου είναι η ανταλλαγή: μια ποσότητα πορτοκαλιών ανταλλάσσεται με μια ποσότητα σταριού. Αναγκαία προϋπόθεση είναι η συμφωνία στη σχέση ανταλλαγής, δηλ. πόση ποσότητα πορτοκαλιών αντιστοιχεί σε μια συγκεκριμένη ποσότητα σταριού. Η συγκεκριμένη προϋπόθεση δεν αίρεται όταν χρησιμοποιούμε λεφτά αφού η χρήση τους βασίζεται στις ισοτιμίες κάθε νομίσματος με τα υπόλοιπα. Αυτό ισχύει ακόμα και στην περίπτωση που όλο το διακρατικό εμπόριο διενεργείται με τη χρήση ενός μόνο διεθνούς νομίσματος (αφού για την πραγματοποίηση των συναλλαγών ανταλλάσσονται τα εθνικά νομίσματα με το διεθνές).
Όπως και σε κάθε μας συναλλαγή (χρηματική ή όχι) κάτι κερδίζεις (παίρνεις) και κάτι χάνεις (δίνεις). Το ζήτημα είναι να μη θεωρείς πως έχεις πέσει θύμα εκμετάλλευσης. Ακόμη και στην περίπτωση που θεωρείς πως σ’ εκμεταλλεύονται ενδέχεται αυτή η πεποίθηση να είναι λανθασμένη, ειδικά αν εστιάζεις μόνο σε μια από τις οικονομικές παραμέτρους.
Στα «Μακρο-Οικονομικά» που το αντικείμενο τους είναι η σχέση τους Κράτους με την Οικονομική Δραστηριότητα το «Πλεόνασμα» είναι «καλό» και το «Έλλειμμα» είναι «κακό». Μέσω της Λογιστικής καταγράφεται για ν’ αναλυθεί στη συνέχεια η Οικονομική Δραστηριότητα. Η «Χρέωση» και η «Πίστωση», το «Ενεργητικό» και το «Παθητικό» δεν έχουν ποιότητα αλλά υπάρχουν μόνο για να μετασχηματίζουν τα δεδομένα που τους δίνονται προκειμένου στη συνέχεια να μπορούμε να βγάλουμε τα αναγκαία συμπεράσματα.
Μια χώρα που παράγει ατσάλι πουλά μια πρώτη ύλη η οποία ακόμα και μετά την επεξεργασία της θα πουληθεί φθηνότερα από το τελικό προϊόν στο οποίο θα χρησιμοποιηθεί. Εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων για διάφορες «σπάνιες» πρώτες ύλες τα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας πωλούνται ακριβότερα απ’ αυτές ή από τα αγροτικά προϊόντα. Ωστόσο, αυτό δε σημαίνει πως μια χώρα που έχει σημαντική παραγωγή προϊόντων υψηλής τεχνολογίας δεν μπορεί να έχει Εμπορικό Έλλειμμα (δηλαδή, να εισάγει προϊόντα μεγαλύτερης αξίας απ’ όσα εξάγει). Μια τέτοια κατάσταση από την πλευρά του Κράτους είναι γενικά «κακή». Στη χειρότερη των περιπτώσεων το Κράτος θα ήθελε το Εμπορικό Ισοζύγιο του να είναι ισοσκελισμένο (δηλαδή οι εισαγωγές να ισούνται με τις εξαγωγές). Στην καλύτερη να έχει Εμπορικό Πλεόνασμα.
Η περίπτωση των Η.Π.Α.
Τέτοια περίπτωση είναι αυτή των Η.Π.Α. Μόνο που τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Κοιτάζοντας μόνο το Εμπορικό Ισοζύγιο δεν βγάζουμε τα σωστά συμπεράσματα. Γιατί στο Εμπορικό Ισοζύγιο δεν περιλαμβάνεται το σημαντικότερο εξαγώγιμο προϊόν της, το Δολλάριο. Το Εμπορικό Έλλειμμα των Η.Π.Α. έχει πολλές εξηγήσεις. Μια από τις προφανείς είναι πως πολλά από τα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας είναι αρκετά ακριβότερα από αντίστοιχα άλλων χωρών. Για παράδειγμα το άρμα μάχης Μ1Α1 είναι ακριβότερο όλων των αντίστοιχων. Επιπλέον είναι αρκετά βαρύτερο οπότε δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ευρέως αφού για παράδειγμα στην Ευρώπη (αλλά και αλλού) ελάχιστες γέφυρες αντέχουν το βάρος του (60+ τόνους ανάλογα τη θωράκιση). Συνεπώς, δεν είναι παράξενο που οι Η.Π.Α. πωλούν πολύ λίγα άρματα μάχης στους συμμάχους τους στην Ευρώπη. Ανάλογα ισχύουν για μια σειρά από προϊόντα υψηλής τεχνολογίας.
Από την άλλη οι Η.Π.Α. είναι η μεγαλύτερη καταναλωτική αγορά του κόσμου ακόμη και αν από άποψη πληθυσμού είναι μικρότερη της Κίνας και της Ινδίας, οι οποίες όμως δεν έχουν τόσο αναπτυγμένη εσωτερική αγορά. Οπότε με βάση την κατανάλωση της είναι λογικό να εμφανίζει έλλειμμα στο εμπορικό Ισοζύγιο. Από τη στιγμή που είναι η μεγαλύτερη καταναλωτική οικονομία στον κόσμο (έχει το μεγαλύτερο Α.Ε.Π.) όλες οι υπόλοιπες χώρες θέλουν να της πουλήσουν τα προϊόντα τους.
Εξαιτίας της γεωγραφικής τους θέσης οι Η.Π.Α. έχουν ένα πολύ μεγάλο πλεονέκτημα: είναι πολύ μακριά από κάθε εστία αναταραχής και πολέμου. Συνεπώς, η οικονομική της δραστηριότητα δεν διαταράχτηκε σοβαρά ούτε στον Α’ ούτε και στον Β’ Π.Π. οι μόνες διαταραχές αφορούν την Ύφεση των 1929 και 2009 και την περίοδο του κορωναϊού (βέβαια τις ίδιες περιόδους δοκιμάστηκαν σκληρά όλες οι χώρες). Ενδιαμέσως είχαν εμφανίσει οικονομικές αρρυθμίες σε μικρότερης διάρκειας υφέσεις που σχετίζονταν με την εσωτερική οικονομική τους δραστηριότητα. Το γεγονός ότι οι οικονομικές συνθήκες είναι πολύ σταθερές στις Η.Π.Α. είναι ο βασικότερος λόγος που το Δολλάριο έγινε το μοναδικό διεθνές νόμισμα. Ένας άλλος λόγος είναι πως μιας και οι Η.Π.Α. είναι η μεγαλύτερη καταναλωτική οικονομία του κόσμου στα χρηματιστήρια (αξιών και εμπορευμάτων της) γίνονται οι περισσότερες συναλλαγές. Ώστε ήταν φυσικό επακόλουθο το Δολλάριο να καταστεί το διεθνές νόμισμα.
Βλέποντας το από την πλευρά των χωρών που πουλούν στις Η.Π.Α. αυτές δεν έχουν άλλη επιλογή από το να πληρωθούν σε Δολλάρια. Αν οι Αμερικανοί τους πλήρωναν στο εθνικό τους νόμισμα τότε θεωρητικά η αξία του εθνικού τους νομίσματος θ’ αυξανόταν κάνοντας ισόποσα ακριβότερες τις νέες εξαγωγές τους στις Η.Π.Α. μειώνοντας τον όγκο τους (κάτι που οι χώρες αυτές δεν επιθυμούν). Το ζήτημα από την πλευρά τους είναι τι να κάνουν τα Δολλάρια που έχουν στα χέρια τους. Το πρώτο που σκέφτεται κανείς είναι ν’ αγοράσουν μ’ αυτά είτε από τις ίδιες τις Η.Π.Α. είτε από άλλες χώρες όσα χρειάζονται. Όταν, όμως, τα Δολλάρια στοιβάζονται όλο και περισσότερο η ανάγκη να τα εκμεταλλευτούν προς όφελος τους είναι μεγαλύτερη.
Λέμε συχνά ότι το Δολλάριο είναι «αποθετικό» νόμισμα▪ δηλαδή, είναι (πλέον) ένα νόμισμα που χρησιμοποιούν οι χώρες για αποταμίευση. Κοιτάζοντας έναν Ισολογισμό βρίσκουμε στο «Ενεργητικό» και ειδικότερα στο «Κυκλοφορούν» τον Λογαριασμό «Ταμειακά Διαθέσιμα και Ισοδύναμα». Ως «Ταμειακά Διαθέσιμα» ορίζονται τόσο τα μετρητά όσο και τα λεφτά που είναι τοποθετημένα σε λογαριασμούς όψεως. Ως «Ισοδύναμα» ορίζονται τα λεφτά που είναι τοποθετημένα σε λογαριασμούς προθεσμίας όσο και σε Έντοκα Γραμμάτια, Ομόλογα (Κρατικά ή εταιρικά) ή άλλου τύπου Αξίες που δεν είναι άμεσα ρευστοποιήσιμα. Έτσι, οι χώρες που συναλλάσσονται με τις Η.Π.Α. κρατούν μια ποσότητα Δολλαρίων πάντα εύκαιρη την οποία πουλούν για να διατηρήσουν στο επιθυμητό επίπεδο την ισοτιμία του εθνικού νομίσματος τους μ’ αυτό ή για να αγοράσουν από τις Η.Π.Α. όσα χρειάζονται. Τα υπόλοιπα τα «επενδύουν» σε Κρατικά Ομόλογα των Η.Π.Α. Στην πραγματικότητα μέσω των εξαγωγών Δολλαρίων οι Η.Π.Α. όχι μόνο ισοσκελίζουν το Εμπορικό Έλλειμμα τους (φορτώνοντας στον υπόλοιπο κόσμο τη χρηματοδότηση του) αλλά βγαίνουν συνολικά κερδισμένες (εξ’ ου και η κυριαρχία του νομίσματος τους).
Αγοράζοντας Κρατικά Ομόλογα των Η.Π.Α. στην ουσία πραγματοποιούν άλλη μια εισαγωγή▪ τούτη τη φορά Κεφαλαίου. Στα «Μικρο-Οικονομικά» (που ασχολούνται με την Οικονομική Δραστηριότητα των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών) η αγορά των Κρατικών Ομολόγων αντιστοιχεί στην αγορά μετοχών μιας επιχείρησης. Όταν μια πουλά η ίδια μετοχές της στο κοινό μέσω Α.Μ.Κ. στην ουσία πουλά τα Χρέη της με την προσδοκία μελλοντικών κερδών τα οποία θα προέλθουν είτε από τα μερίσματα που θα δώσει, είτε από την αύξηση της τιμής της στο Χρηματιστήριο (όπου και θα την πουλήσει ο σημερινός της κάτοχος). Όπως η επιχείρηση έτσι και κάθε Κράτος (στην περίπτωση μας οι Η.Π.Α.) εκδίδοντας Κρατικά Ομόλογα αφ’ ενός μεν δανείζονται και αφ’ ετέρου πουλούν στους αγοραστές των Ομολόγων τους το Χρέος τους. Έτσι, οι κάτοχοι των Ομολόγων γίνονται συμμέτοχοι τόσο στις προοπτικές όσο και στους κινδύνους του Κράτους που τους τα έχει πουλήσει. Από την πλευρά τους οι κάτοχοι μετοχών/Ομολόγων αποκτούν ένα μοχλό πίεσης καθώς οι επιχειρήσεις και τα κράτη δεν θέλουν τη μαζική «έξοδο» τους η οποία θα ρίξει την αξία τους και ενδεχομένως να δυσκολέψει το μελλοντικό δανεισμό τους. Η διάρρηξη μιας τέτοιας σχέσης κάθε άλλο παρά εύκολη είναι.
Η επιστροφή των Δολλαρίων στην χώρα που τα τύπωσε ολοκληρώνει από την άποψη αυτή έναν κύκλο. Για τις Η.Π.Α. η ολοκλήρωση αυτού του κύκλου σηματοδοτεί την πώληση μέρους του Χρέους τους με μέρος των χρημάτων να πηγαίνουν στην αποπληρωμή του και το υπόλοιπο να κατευθύνεται στην Οικονομική Δραστηριότητα μέσω του δανεισμού των εμπορικών τραπεζών από το Κράτος οι οποίες στη συνέχεια δανείζουν επιχειρήσεις και καταναλωτές. Με τη σειρά τους οι εμπορικές επιχειρήσεις τα χρησιμοποιούν για να εισάγουν προϊόντα και οι καταναλωτές να τ’ αγοράσουν. Τα προβλήματα ξεκινούν όταν για οποιοδήποτε λόγο διαταραχτεί η ομαλή ροή χρημάτων και προϊόντων οπότε οι εκατέρωθεν μακροχρόνιοι σχεδιασμοί «πάνε περίπατο».
Οι Η.Π.Α. και ο κόσμος.
Οι Η.Π.Α. έχουν πέσει θύμα της εικόνας που προβάλλουν στο εξωτερικό. Εκτός απ’ όσους είναι σε θέση να γνωρίζουν και να σκέφτονται η μεγάλη πλειοψηφία των Αμερικανών έχει πέσει θύμα της προπαγάνδας τους. Γιατί μόνο αν σε θαυμάζουν θα σε φοβούνται και ο φόβος που προκαλείς κάνει ευκολότερες τις διαπραγματεύσεις. Ωστόσο, αν κάποιος κοιτάξει προσεκτικότερα θα δει πως η προβαλλόμενη εικόνα μιας πανίσχυρης Αμερικής έχει πολλές ρωγμές. Οι άνθρωποι είμαστε πλάσματα της συνήθειας. Συνηθίζουμε σε μια ρουτίνα και σπανίως αναρωτιόμαστε αν μπορούμε να την κάνουμε καλύτερη μέχρι κάτι να πάει στραβά.
Υποτίθεται πως οι Η.Π.Α. είναι εξαγωγείς πετρελαίου. Αν, όμως, κοιτάξουμε τις εισαγωγές και τις εξαγωγές τους θα δούμε πως εξάγουν σχεδόν όλο το πετρέλαιο που παράγουν το οποίο είναι κορυφαίας ποιότητας και εισάγουν χειρότερης ποιότητας καθώς είναι το μόνο που μπορούν να επεξεργαστούν τα διυλιστήρια τους. Και ποιο άλλο εκτός του Καναδικού θα ήταν το καλύτερο μιας και ο Καναδάς είναι δίπλα τους και το κόστος μεταφοράς του μηδαμινό; Η επιλογή να εισάγουμε το προϊόν που είναι φθηνότερο απ’ ότι αν εμείς το κατασκευάσουμε εγχώρια και να εξάγουμε αυτό που στη χώρα εξαγωγής είναι ακριβότερο ονομάζεται «συγκριτικό πλεονέκτημα» και είναι πνευματικό τέκνο του τελευταίου «κλασικού» οικονομολόγου Ντανιέλ Ρικάρντο. Το «συγκριτικό πλεονέκτημα» λειτουργεί για όσο οι συνθήκες παραμένουν αμετάβλητες ενώ καταρρέει σαν πύργος από τραπουλόχαρτα αν εμφανιστεί στο προσκήνιο μια χώρα με φθηνότερο εργατικό κόστος και ανάλογη ποιότητα. Τα προβλήματα που δημιουργούνται εξαιτίας της μακροχόνιας εξειδίκευσης στην παραγωγή ενός προϊόντος είναι μεγάλα και υπάρχουν χιλιάδες παραδείγματα περιοχών που μαράζωσαν και «έσβησαν» από τον χάρτη επειδή άλλαξαν οι συνθήκες.
Μακροχρόνια θα είναι συνολικά επιζήμιο για τις Η.Π.Α. και την οικονομική τους ηγεμονία αν επιλέξουν να παράξουν εγχώρια όλα όσα χρειάζονται (ακόμη και αν είναι δυνατό) καθώς όχι μόνο κάποια προϊόντα θα ήταν ακριβότερα και ποιοτικά χειρότερα, αλλά επίσης το Δολλάριο θα έχανε τη σημερινή του δυναμική. Επειδή, δε η Φύση σιχαίνεται τα κενά, το κενό των Η.Π.Α. θα το κάλυπταν άλλες χώρες οι οποίες για τον λόγο αυτό θ’ αποκτούσαν μεγαλύτερη δύναμη στην παγκόσμια σκηνή.
Η αμφισβήτηση της οικονομικής ηγεμονίας των Η.Π.Α.
Μπορεί τελευταία να γίνεται λόγος από τους BRICS για την απο-Δολλαριοποίηση της Παγκόσμιας Οικονομίας και τη χρήση των εθνικών τους νομισμάτων στη θέση του στις διεθνείς συναλλαγές τους, αλλά πόσο θα ήταν διατεθειμένες ν’ ανατιμήσουν τα νομίσματα τους σε σχέση με το Δολλάριο καθιστώντας ακριβότερα τα προϊόντα τους για τους Αμερικανούς καταναλωτές; Κάθε αγοραστής Κρατικών Ομολόγων των Η.Π.Α. χρηματοδοτεί εκούσια ή ακούσια τόσο το Έλλειμμα τους όσο και την επέκταση της εσωτερικής τους αγοράς (αύξηση του Α.Ε.Π.). Ωστόσο, η απαίτηση τους να πληρώνονται στα νομίσματα τους και όχι σε Δολλάρια μειώνει την πιθανότητα να συνεχίσουν να τους πουλούν τα προϊόντα τους (και ανάλογα την επιθυμία των Αμερικανών καταναλωτών να τ’ αγοράσουν). Από επιχειρηματική σκοπιά είναι σαν να λέμε πως οι εξαγωγείς είναι σημαντικότεροι από τους καταναλωτές. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει ειδικά όταν οι εξαγωγείς φτιάχνουν τα προϊόντα τους κατά παραγγελία των καταναλωτών. Στην πράξη αυτό σημαίνει πως οι Η.Π.Α. μπορούν απλά να μεταφέρουν την παραγωγή αυτών των προϊόντων σ’ άλλες χώρες που θα δέχονται πληρωμή σε Δολλάρια.
Από την άλλη όλα τα μέλη των BRICS επιθυμούν να προσελκύσουν ξένες επενδύσεις. Αν οι επενδύσεις δεν έρθουν από την Ευρώπη (οπότε θα γίνουν σε Ευρώ) θα γίνουν σε Δολλάρια, τα οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την κυκλοφορία αντίστοιχου ποσού του εθνικού τους νομίσματος. Ακόμη και ο δανεισμός τους από το εξωτερικό γίνεται σε Δολλάρια ή Ευρώ οπότε πρέπει να διαθέτουν επαρκείς ποσότητες τους προκειμένου να μπορούν να πληρώνουν κεφάλαιο και τόκους.
Σ’ έναν πλανήτη πλήρως οικονομικά διασυνδεδεμένο και με τις ήδη διαμορφωμένες σχέσεις η απο-Δολλαριοποίηση θα δημιουργήσει για τις χώρες που θα την επιδιώξουν περισσότερα προβλήματα απ’ όσα θα λύσει. Η μόνη λύση είναι αυτή που προωθεί το Δ.Ν.Τ.: η δημιουργία ενός νομίσματος που η αξία του θα καθορίζεται από την αξία όλων των νομισμάτων σε καθορισμένο ποσοστό το καθένα τους.
Η αποπληρωμή του Χρέους των Η.Π.Α.
Πως θα επηρεαστεί η Οικονομική Δραστηριότητα στις Η.Π.Α. (αλλά και τον υπόλοιπο κόσμο) αν οι Η.Π.Α. επιχειρήσουν να μειώσουν σημαντικά το Χρέος τους; Μια γνήσια αποπληρωμή του Χρέους μιας χώρας μπορεί να γίνει κυρίως με δύο τρόπους:
- Ο πρώτος είναι η αποπληρωμή με τα έσοδα που προκύπτουν από τη φορολόγηση της Οικονομικής Δραστηριότητας. Η αύξηση του Α.Ε.Π. φέρνει περισσότερους φόρους, η πλειοψηφία των οποίων θα πάει στη μείωση του Χρέους.
- Ο δεύτερος είναι με την απόσυρση χρημάτων από την Οικονομική Δραστηριότητα, οπότε θα μειωθεί το Α.Ε.Π. και συνακόλουθα και τα έσοδα από φόρους.
Στην πρώτη περίπτωση η αποπληρωμή θα γίνει με «πληθωριστικά» Δολλάρια (καθώς ο πληθωρισμός έστω και λίγο θα συνεχίσει ν’ αυξάνεται) και οι εμπορικές σχέσεις δεν διαταράσσονται. Στη δεύτερη περίπτωση τα πράγματα είναι πιο ενδιαφέροντα, αφού η απόσυρση χρημάτων (ρευστότητας) από την Οικονομική Δραστηριότητα οδηγεί σε μείωση του Α.Ε.Π., μείωση των φορολογικών εσόδων και μείωση της δυνατότητας δανεισμού των επιχειρήσεων.
Πρακτικά η απόσυρση χρημάτων από την Οικονομική Δραστηριότητα μπορεί να γίνει με δύο τρόπους:
- Ο ένας είναι η καταστροφή ποσότητας χρημάτων ή η δέσμευση τους στα θησαυροφυλάκια της Κεντρικής Τράπεζας.
- Ο άλλος είναι η αύξηση των επιτοκίων καταθέσεων από την Κεντρική Τράπεζα προκειμένου τράπεζες, επιχειρήσεις και πολίτες να μειώσουν τις επενδύσεις και την κατανάλωση τους. Ωστόσο, στην περίπτωση αυτή το ζήτημα είναι τι θα κάνει η Κεντρική Τράπεζα τα λεφτά αυτά. Τότε, υπάρχει το ενδεχόμενο να δούμε το Κράτος να δανείζεται από τους πολίτες του οι οποίοι αγοράζουν τα Κρατικά Ομόλογα μειώνοντας την κατανάλωση τους και με τα λεφτά αυτά ν’ αποπληρώνει το Χρέος στους ξένους πιστωτές, πράγμα που σημαίνει πως απλά το Χρέος αλλάζει χέρια και από διεθνές καθίσταται εθνικό. Σημειώνεται πως οι επιχειρήσεις συνηθίζουν έτσι κι αλλιώς να έχουν στο χαρτοφυλάκιο τους Κρατικά Ομόλογα.
Εκτός από τους δύο παραπάνω τρόπους αποπληρωμής του Χρέους υπάρχει και ένας τρίτος:
Αποπληρωμή μετά από μια χρεοκοπία οπότε γίνονται διαπραγματεύσεις με τους πιστωτές για το ύψος της αποπληρωμής, το χρονοδιάγραμμα της και τις εξασφαλίσεις/εγγυήσεις που θα τους δοθούν. Όμως, ο τρόπος αυτός δεν είναι ο «σωστός» για μια χώρα όπως οι Η.Π.Α.
Ωστόσο, υπάρχει μια παραλλαγή του που είναι ότι πρέπει για τις Η.Π.Α. Είναι όταν εξαιτίας μιας σειράς «λανθασμένων» οικονομικών αποφάσεων προκληθεί -εξαιτίας της μεγάλης μείωσης του Α.Ε.Π.- Ύφεση η οποία θα έχει ως αποτέλεσμα την υποτίμηση του Δολλαρίου οπότε αυτά που θα εισπράξουν οι πιστωτές θα είναι πολύ λιγότερα απ’ όσα είχαν δανείσει. Ακόμα χειρότερα μια Ύφεση που θα διαρκέσει περισσότερο του έτους μειώνει τις πωλήσεις των υπολοίπων χωρών του κόσμου στις Η.Π.Α. συνεπώς και την επιθυμία τους για Δολλάρια. Επιπλέον, τι θα τα κάνουν τα υποτιμημένα Δολλάρια που θα λάβουν ως εξόφληση από τις Η.Π.Α.; Η μόνη χρήση που θα έχει απομείνει είναι για να πληρώνουν τις εισαγωγές τους όσο αυτές τιμολογούνται σε Δολλάρια. Είναι ένας τρόπος αποπληρωμής που απεύχονται οι πιστωτές.
Σύνοψη.
Συνοψίζοντας μέχρι εδώ: όσο οι Η.Π.Α. διαθέτουν την μεγαλύτερη καταναλωτική οικονομία και εξάγουν Δολλάρια τόσο το νόμισμα τους θα είναι κυρίαρχο. Μπορεί να έχουν Εμπορικό Έλλειμμα αλλά ταυτόχρονα κρατούν δέσμιο τον υπόλοιπο κόσμο ο οποίος αν θέλει να μη χάσει τα λεφτά του και την πρόσβαση του στην αγορά τους οφείλει να τους χρηματοδοτεί. Άλλωστε μέσω της εξαγωγής Δολλαρίων βγαίνουν συνολικά κερδισμένες. Οι Η.Π.Α. είναι το σημαντικότερο οικονομικό κέντρο του πλανήτη γιατί συναλλάσσονται με όλους και είναι ανοιχτές σε όλους. Η οικονομική πολιτική του Τράμπ αυτό που θα πετύχει είναι την Αμερικανική εκδοχή του BREXIT με καταστροφικά αποτελέσματα για την οικονομική και πολιτική ηγεμονία των Η.Π.Α. Γιατί όπως ο ρόλος της Μεγάλης Βρετανίας ως χρηματοοικονομικού κέντρου μειώθηκε μετά την έξοδο της από την Ε.Ε. έτσι θα γίνει και με τις Η.Π.Α.
Η οικονομική πολιτική του Τράμπ.
Μπορεί «η διπλωματία να είναι η συνέχιση του πολέμου με άλλα μέσα» αλλά αυτό δεν σημαίνει πως στο σημερινό παγκοσμιοποιημένο κόσμο μπορείς να επιτύχεις πολιτικούς και στρατιωτικούς σκοπούς μέσω της οικονομικής τρομοκρατίας. Τουλάχιστον όχι πάντα.
Από οικονομικής άποψης τα μέχρι τώρα οικονομικά μέτρα του Τράμπ είναι ηλίθια και έχουν καταστροφικές συνέπειες. Εκτός αν ο Τράμπ και κάποιοι πλούσιοι που τον υποστήριξαν και τον χρηματοδότησαν εφαρμόζουν αυτά τα μέτρα ώστε να προκαλέσουν Ύφεση προκειμένου ν’ αγοράσουν φθηνά κάποιες εταιρείες. Σε κάθε περίπτωση οι συνέπειες για τους Αμερικανούς εργαζόμενους-καταναλωτές θα είναι σημαντικές και επώδυνες.
Η Οικονομική Ιστορία (αλλά και τα οικονομικά εγχειρίδια) είναι ξεκάθαρα: οι δασμοί πληρώνονται από τους καταναλωτές. Μπορεί αρχικά να πληρώνονται από τους εισαγωγείς, στη συνέχεια όμως αυτοί τους μετακυλούν στον καταναλωτή. Έτσι, η επιβολή των δασμών από την Κυβέρνηση των Η.Π.Α. μειώνει τελικά το εισόδημα των πολιτών της. Η αύξηση της τελικής τιμής των προϊόντων κατά το ποσοστό των δασμών μειώνει τον όγκο του εμπορίου με την χώρα-εξαγωγέα. Στον βαθμό που τα εισαγόμενα προϊόντα χρησιμοποιούνται ως πρώτες ύλες -π.χ. η ξυλεία για την κατασκευή επίπλων και σπιτιών- τότε η αυξημένη τιμή τους θα οδηγήσει στην αύξηση της τιμής καταναλωτή με αποτέλεσμα μειωμένες πωλήσεις οι οποίες με τη σειρά τους θα οδηγήσουν σε απολύσεις.
Ακόμη κι αν δεχόμασταν πως οι δασμοί πληρώνονται από τον εξαγωγέα η επιβολή τους προκαλεί σημαντική αναταραχή στις εφοδιαστικές αλυσίδες, αναταραχή που θα χρειαστεί καιρό για να ελεγχθεί. Στο μεσοδιάστημα η οικονομική καταστροφή που θα προκαλέσουν στην Αμερικανική Οικονομική Δραστηριότητα θα είναι πολύ μεγάλη. Πάντα στις Οικονομικές Υφέσεις λαμβάνει χώρα μια μεταφορά εισοδήματος από την βάση και τα μεσαία στρώματα της κοινωνικής Πυραμίδας προς την κορυφή της, η οποία θα είναι ακόμη μεγαλύτερη εξαιτίας των περικοπών στις Κοινωνικές Δαπάνες της Κυβέρνησης και τις φοροαπαλλαγές στους πλούσιους. Η αύξηση του εισοδήματος των πλουσίων όπως έχει αποδείξει το παρελθόν δεν πρόκειται να οδηγήσει σε αυξημένες επενδύσεις από μέρους τους ειδικά στις Η.Π.Α. όπου το εργατικό κόστος είναι μεγαλύτερο από πολλές χώρες του εξωτερικού. Κάθε ανάλογη προσπάθεια στο παρελθόν (πάντα από τους Ρεπουμπλικανούς) είχε το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα.
Υποτίθεται πως βασικοί στόχοι των οικονομικών μέτρων του Τράμπ είναι η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και η δραστική μείωση του Χρέους.
Οι δασμοί υποτίθεται ότι θα κάνουν ελκυστικότερα τα εγχώρια προϊόντα τα οποία θα υποκαταστήσουν τις εισαγωγές. Έτσι η αυξημένη ζήτηση θα οδηγήσει σε νέες θέσεις εργασίας. Ο προστατευτισμός -όπως έχει αποδείξει το παρελθόν- μπορεί να οδηγεί στην υποκατάσταση των εισαγωγών με εγχώρια παραγωγή, αλλά η ποιότητα των προϊόντων δεν είναι ισάξια των εισαγόμενων και η τιμή τους σε σχέση με την ποιότητα είναι υψηλότερη. Σε κάθε περίπτωση ο προστατευτισμός οδηγεί στον οικονομικό απομονωτισμό. Ωστόσο, η μετάβαση από αυτό που είναι σήμερα οι Η.Π.Α. σ’ αυτό που (υποτίθεται ότι) θέλει να τις μετασχηματίσει ο Τράμπ χρειάζεται χρόνο και προετοιμασία και πάντως πάνω από μια θητεία. Απαιτείται συνεννόηση με τους επιχειρηματίες, επιδοτήσεις τόσο για την επένδυση όσο και για τις θέσεις εργασίας και φορολογικές ελαφρύνσεις. Ενδεχομένως να πρέπει να επιδοτηθεί και η παραγωγή ώστε το κόστος των προϊόντων ν’ ανταγωνίζεται τα εισαγόμενα (πάντα αναλόγως της ποιότητας). Καθώς κανείς επιχειρηματίας όσο «πατριώτης» και να είναι δεν επενδύει χωρίς αντάλλαγμα όλα τα παραπάνω είναι απολύτως απαραίτητα.
Το Χρέος αποτιμάται τόσο σε απόλυτα νούμερα όσο και ως ποσοστό του Α.Ε.Π. Ως ποσοστό του Α.Ε.Π. από τη στιγμή που οι Η.Π.Α. θα εισέλθουν σε Ύφεση θ’ αυξηθεί ακόμα και αν μείνει σταθερό σε απόλυτα νούμερα. Η αποπληρωμή του του είναι το μόνο εύκολο αφού η Κυβέρνηση Τράμπ μπορεί εύκολα και γρήγορα να τυπώσει λεφτά. Για να μειωθεί το Χρέος θα πρέπει τα Έσοδα της Κυβέρνησης να είναι περισσότερα από τα Έξοδα της (ώστε να μένει κάτι που θα πηγαίνει στην αποπληρωμή του). Ωστόσο, με μειωμένο Α.Ε.Π. λόγω της Ύφεσης και των φοροαπαλλαγών των πλουσίων τα Έσοδα δεν θα επαρκούν. Επιπλέον, η μεγάλη περικοπή των Κρατικών Δαπανών οδηγεί σε μεγάλη μείωση του εισοδήματος της βάσης και των μεσαίων στρωμάτων της Κοινωνικής Πυραμίδας (αφού πρέπει οι ίδιοι να πληρώνουν για όσα πριν παρείχε το Κράτος) την κατανάλωση των οποίων μετράει το Α.Ε.Π. Τέλος, τα μεροκάματα εξαιτίας της Ύφεσης θα μειωθούν και θα παραμείνουν μειωμένα για κάποια χρόνια.
Το μεγάλο πρόβλημα των Η.Π.Α. είναι το συνολικό Χρέος του Κράτους και των ιδιωτών. Ειδικά των ιδιωτών έχει αυξηθεί δραματικά από την δεκαετία του ’70 επειδή από τότε ως σήμερα οι «πραγματικοί μισθοί» έχουν παραμείνει καθηλωμένοι. Ως «πραγματικός μισθός» ορίζεται ο μισθός που αυξάνεται αναλογικά με την αύξηση της παραγωγικότητας. Στον βαθμό που ο «πραγματικός μισθός» παραμένει σταθερός ενώ η παραγωγικότητα αυξάνεται, αυτό σημαίνει πως οι ιδιοκτήτες και οι μέτοχοι των επιχειρήσεων εισπράττουν όλη την διαφορά σε βάρος των εργαζομένων. Δεδομένου, όμως, ότι οι τιμές αυξάνονταν συνεχώς οι εργαζόμενοι-καταναλωτές αναγκάστηκαν να στραφούν στον δανεισμό▪ τόσο τον παραδοσιακό όσο και τον τότε νεο-εισαγώμενο των πιστωτικών καρτών. Τα κέρδη για τις τράπεζες όλο αυτό το διάστημα ήταν και είναι σημαντικά, την ίδια στιγμή που τις απειλεί ο κίνδυνος αθέτησης του ιδιωτικού Χρέους λόγω αδυναμίας πληρωμής του. Όμως, οι τράπεζες μπορούν πάντα να προσβλέπουν στο Κράτος και την Κεντρική Τράπεζα για την διάσωση τους την ίδια στιγμή που οι εργαζόμενοι-καταναλωτές θ’ αφεθούν αβοήθητοι στη μοίρα τους.
Συμπερασματικά, έχοντας υπόψη μας και την πρώτη θητεία του Τράμπ είναι πολύ αμφίβολο αν θα καταφέρει τουλάχιστον στη θητεία του να καταστήσει τις Η.Π.Α. αυτάρκεις (χρειάζεται τουλάχιστον μια 10ετία) και να μειώσει δραστικά το Εμπορικό Έλλειμμα και το Χρέος. Ακόμη και αν τα καταφέρει σε κάποιο βαθμό η καταστροφή και ο πόνος που στο μεταξύ θα έχει προκαλέσει θα είναι μεγάλα.
Επίλογος: Το τζίνι βγήκε από το μπουκάλι.
Η αντίδραση μιας χώρας στην οικονομική επίθεση μιας άλλης μέσω επιβολής δασμών αφορά την αντίστοιχη επιβολή δασμών στις εισαγωγές της απ’ αυτή. Ωστόσο, ένας εμπορικός πόλεμος έχει μεγάλες επιπτώσεις στις ζωές των πολιτών των χωρών που εμπλέκονται. Η δική τους αντίδραση είναι αυτή που μετρά περισσότερο καθώς όταν λήξει ο εμπορικός πόλεμος και αρθούν οι δασμοί δεν είναι διόλου σίγουρο πως θα επανέλθει η προηγούμενη κατάσταση▪ ειδικά αν αυτός έχει κρατήσει πολύ. Οι πολίτες-καταναλωτές κάθε χώρας θα έχουν αλλάξει τις καταναλωτικές τους συνήθειες και ίσως δεν θα είναι πρόθυμοι μετά τη λήξη του εμπορικού πολέμου να επανέλθουν στις παλιές τους. από τη στιγμή που θα κηρυχτεί ένα μποϋκοτάζ η ψυχολογία των καταναλωτών αλλάζει άρδην και σχέσεις εμπιστοσύνης που χρειάστηκαν δεκαετίες να σφυρηλατηθούν καταστρέφονται σε λίγες μέρες. Όπως το τζίνι που μετά από χιλιετίες βγαίνει από το μπουκάλι έτσι και η αντίδραση σ’ έναν «άδικο» εμπορικό πόλεμο πολύ δύσκολα μαζεύεται.
Αν ο Τράμπ εξήγγειλε την επιβολή δασμών για να τους «ψαρώσει» και έτσι να επιτύχει τους σκοπούς του τότε απέτυχε παταγωδώς. Δεδομένης της προσωπικότητας του ο Τράμπ έχει ελάχιστη γνώση της οικονομικής εξάρτησης των Η.Π.Α. από τον υπόλοιπο κόσμο ώστε να διατηρηθεί το σημερινό επίπεδο διαβίωσης των Αμερικανών σίγουρα δεν ήξερε που έμπλεκε. Υποτίμησε την ψυχολογία των Καναδών και η χώρα του θα το πληρώσει ακριβά. Εκτός αν όλο αυτό το χάος το έχει προσχεδιάσει προκειμένου αυτός και οι χορηγοί του να βγάλουν λεφτά από την «μεταφορά πλούτου» που θα προκαλέσει η επερχόμενη Ύφεση. Σε κάθε περίπτωση το τζίνι βγήκε από το μπουκάλι και επειδή είχε μείνει πολύ καιρό μέσα δεν το βλέπω διατεθειμένο να μπαίνει σύντομα μέσα.
15 Μάρτη 2025
«πουθενάς 1».
