Ανεξάρτητα από την στάση που θα κρατήσουν οι πελάτες της Κίνας απέναντι της όταν θα επανέλθουν στην «κανονικότητα» τους (θεωρώντας τη περισσότερο ή λιγότερο υπεύθυνη για τα προβλήματα τους) και τις επιπτώσεις τους στο εμπόριο και τις οικονομίες τους, μεγάλη σημασία έχουν οι πηγές της χρηματοδότησης της επανεκκίνησης της οικονομίας κάθε κράτους της Ε.Ε. Προφανώς, η χρηματοδότηση θα γίνει με δανεισμό, τον οποίο όλοι μέχρι τώρα φαντάζονται με την μορφή κάποιου Ευρω-ομολόγου. Ωστόσο, μια τέτοια λύση δεν τους βρίσκει όλους σύμφωνους.
Στην προσέγγιση αυτή διαφωνούν επί της ουσίας οι Γερμανοί και οι Ολλανδοί. Οι μεν πρώτοι είναι αυτοί που διατηρούν υπέρογκα και πάνω από τα όρια της Ε.Ε. εμπορικά πλεονάσματα και οι δε αποτέλεσαν για σχετικά μεγάλο χρονικό διάστημα τους «τραπεζίτες» της Ευρώπης. Για τους μεν η διαιώνιση της δεσπόζουσας εμπορικής θέσης τους περνά από την «στάγδην» χρηματοδότηση των υπολοίπων κρατών (και πελατών τους) ώστε να μην μπορούν εύκολα να τους ανταγωνιστούν. Για τους δε το τραπεζικό (τοκογλυφικό) παρελθόν τους (όταν ήταν το κύριο χρηματιστηριακό κέντρο της Ευρώπης) συνεχίζει να είναι κυρίαρχο.
Δεδομένου ότι η Ε.Ε. είναι ένας κατά βάση οικονομικός συνασπισμός χωρών με αντιτιθέμενα μεταξύ τους συμφέροντα ο οποίος αποστολή έχει να εξομαλύνει τις οικονομικές διαφορές μέσω ενός καταμερισμού στην παραγωγή, η εξεύρεση της «χρυσής τομής» στο ζήτημα της χρηματοδότησης της επανεκκίνησης της Ευρωπαϊκής Οικονομίας καταντά σπαζοκεφαλιά. Ωστόσο, και δεδομένου ότι το ζήτημα είναι παγκόσμιο και την ίδια ώρα επηρεάζει εισαγωγείς και εξαγωγείς (δηλαδή όλους) η λύση του είναι επιβεβλημένη.
Η έκδοση του Ευρω-ομολόγου αποσκοπεί στην αύξηση των χρημάτων που κυκλοφορούν στην Ε.Ε. μέσω της δημιουργίας ισόποσου χρέους. Χρέους, το οποίο εφ’ όσον θα έχει την εγγύηση της Ε.Ε. θα είναι αρκετά φθηνότερο απ’ ότι αν δανειζόταν κάθε χώρα χωριστά. Η δημιουργία νέου χρήματος θεωρητικά αυξάνει τον πληθωρισμό (όχι, όμως, μόνο αυτή) κάτι που στις δεδομένες συνθήκες δεν είναι κακό καθώς η άνοδος των τιμών εξ’ αιτίας του φθηνού χρήματος (και της αυξημένης ζήτησης που αυτό θα προκαλέσει) θα δώσει το έναυσμα για αύξηση της παραγωγής (οπότε και θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας).
Αυτό το «νέο χρήμα» που θα πέσεις στην «αγορά» μπορεί είτε να δημιουργηθεί εκ νέου (με την δημιουργία χρέους μέσω της έκδοσης Ευρω-ομολόγου) είτε να προέλθει από «λιμνάζοντα κεφάλαια» όπως τα εμπορικά πλεονάσματα. Επί του προκειμένου είναι πρακτικά άσχετο αν αυτά τα «εμπορικά πλεονάσματα» υφίστανται με την μορφή χρήματος ή ως λογιστική εγγραφή (όπως τα «αποθεματικά» των επιχειρήσεων που δεν αντιστοιχούν σε μετρητά στο Ταμείο). Και στις δύο περιπτώσεις ΔΕΝ κόβεται νέο χρήμα αν και θα προκληθεί εξ’ αιτίας της κυκλοφορίας του πληθωρισμός (που τελικά είναι και το ζητούμενο αν θέλουμε την επανεκκίνηση της Οικονομίας).
Η Κεντρική Τράπεζα κάθε χώρας μέσω της ρύθμισης των επιτοκίων της αυξάνει ή μειώνει τον όγκο του χρήματος που κυκλοφορεί. Αυτό θα είναι το ζητούμενο και σ’ αυτή την περίπτωση μετά από μια χρονική περίοδο. Ωστόσο, μιας και το ζητούμενο είναι η αύξηση της ρευστότητας έστω και για σύντομο διάστημα -προκειμένου να αντιμετωπιστεί η ύφεση- υπάρχει και άλλη λύση η οποία και μπορεί να εφαρμοστεί σε κάθε χώρα ξεχωριστά ανάλογα με τις ανάγκες της (τη ζημιά που προκάλεσε η «πανδημία του κορωναϊού»). Πλέον, το ζήτημα μετατοπίζεται στον προσδιορισμό του απαραίτητου ποσού ανά χώρα, της χρονικής διάρκειας του δανείου και στη λήψη της απαραίτητης πολιτικής απόφασης.
Εκτός από τον τρόπο χρηματοδότησης σημαντικός είναι και ο τρόπος που τα λεφτά αυτά θα διατεθούν στην αγορά. Θα μπορούσαν για παράδειγμα να διατεθούν άμεσα στις επιχειρήσεις ανάλογα με την μείωση του Τζίρου τους το διάστημα που αυτές δεν λειτούργησαν με βάση την περσυνή χρονιά. Το ποσό αυτό θα μπορούσε να προσαυξηθεί κατά τον προσδοκώμενο ποσοστό αύξησης του Α.Ε.Π. για φέτος. Τα χρήματα που θα διατίθεντο για τον σκοπό αυτό στις επιχειρήσεις δεν θα έπρεπε να χρησιμοποιηθούν από αυτές για πληρωμές στο Δημόσιο για εξόφληση φόρων και ασφαλιστικών υποχρεώσεων παρά μόνον για πληρωμές σε πιστωτές (στους οποίους περιλαμβάνεται και το προσωπικό) και προμηθευτές. Αυτοί θα έχουν την δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν αυτά τα λεφτά είτε για να πληρώσουν τις υποχρεώσεις τους στο Δημόσιο είτε στις υπόλοιπες συναλλαγές τους.
Τα λεφτά αυτά θα μπορούν να γίνονται δεκτά στις συναλλαγές για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα μετά το οποίο θα γίνονται δεκτά μόνο από το Δημόσιο. Το οποίο Δημόσιο όταν τα λαμβάνει ως πληρωμή θα τα αποσύρει μη χρησιμοποιώντας τα εκ νέου σε νέες πληρωμές σε επιχειρήσεις (π.χ. επιστροφή φόρων). Θα μπορούσε επιπλέον να προβλεφθεί η πληρωμή από μέρους του κράτους-μέλους τόκου για την ποσότητα των χρημάτων που μετά τη λήξη της περιόδου δεν έχουν ακυρωθεί από αυτό και για όσο διάστημα αυτό συμβαίνει. Αντίστοιχα με το ποσοστό του τόκου σε ετήσια βάση θα μειώνεται και η ονομαστική αξία των μη ακυρωμένων χρημάτων αναγκάζοντας έτσι τους κατόχους τους να τα χρησιμοποιήσουν εγκαίρως στις συναλλαγές τους με το Δημόσιο. Τυχόν ζημιά που θα προκληθεί στις επιχειρήσεις στο τέλος της περιόδου κυκλοφορίας τους θα μπορούσε ν’ αναγνωρίζεται φορολογικά. Τέλος τα χρήματα αυτά θα χρησιμοποιούνται αποκλειστικά στις εγχώριες συναλλαγές κάθε κράτους-μέλους. Στο κάτω-κάτω ο σκοπός της χρηματοδότησης πρέπει να είναι η επούλωση των οικονομικών πληγών που προκάλεσε η υγειονομική κρίση.
Είναι προφανές πως ένα τέτοιο σχέδιο έκτακτης χρηματοδότησης της «αγοράς» θα πρέπει να εκτελεστεί μόνον μηχανογραφικά. Τα χρήματα αυτά δεν θα τυπωθούν ποτέ και θα υπάρχουν μόνον ηλεκτρονικά γιατί αυτό απαιτεί η διαχείριση τους. Σε κάθε περίπτωση το αποτέλεσμα της (έκτακτης) κυκλοφορίας τους είναι το ίδιο: αύξηση της ρευστότητας. Η οποία αυξημένη ρευστότητα πρέπει από τους λήπτες της να διαχυθεί γενικότερα στην «αγορά» και γι’ αυτό πρέπει ν’ απαγορεύεται η χρήση της από τον λήπτη για την εξόφληση υποχρεώσεων του προς το Δημόσιο. Τέλος σωστό θα ήταν να επιβληθεί και ένα ανώτατο όριο πληρωμών με αυτά τα λεφτά σε συνάρτηση με το συνολικό ύψος χρηματοδότησης κάθε επιχείρησης ή επαγγελματία.
Η λύση της επιδότησης που ακούγεται τις τελευταίες μέρες αφορά την επιλογή του τρόπου χρηματοδότησης από την Ε.Ε. στα κράτη-μέλη, δηλαδή μόνο το πρώτο σκέλος. Το δεύτερο σκέλος που αφορά την μεταφορά των χρημάτων από τα κράτη-μέλη στις επιχειρήσεις θα μπορούσε να λάβει αυτή την μορφή. Δεδομένων των συνθηκών η εγγύηση από πλευράς του κράτους του 80% του επιχειρηματικού δανείου είναι για τις τράπεζες ικανοποιητική (ώστε να λειτουργήσει) ενώ την ίδια στιγμή δεν αφαιρεί την ευθύνη της χρηστής διαχείρισης από τις επιχειρήσεις. Προφανώς, είτε θα υπάρξουν και άλλα ανάλογα χρηματοδοτικά σχήματα στο προσεχές μέλλον είτε θα επεκταθούν-τροποποιηθούν τα υπάρχοντα.
Είναι λογικό και αναμενόμενο τα κράτη-μέλη να περιμένουν την αποτίμηση της οικονομικής ζημιάς στο Α.Ε.Π. τους προκειμένου να συγκεκριμενοποιήσουν το ποσό της κρατικής οικονομικής βοήθειας. Μέχρι τότε θα «προχωρούν στα σκοτεινά» κάνοντας πράξη το «βλέποντας και κάνοντας»▪ κάτι που δεν είναι κατ’ ανάγκη κακό. Σε κάθε περίπτωση προκειμένου η χρηματοδότηση να ωφελήσει όσο γίνεται περισσότερο την Οικονομία και την Κοινωνία θα πρέπει να δοθεί με τέτοιο τρόπο και τέτοιους όρους (και για όσο περισσότερο γίνεται) ώστε να λειτουργήσει ευεργετικά ο «πολλαπλασιαστής». Το κακό είναι πως οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών (ανάλογα και με τον βαθμό του πλήγματος που δέχτηκαν) εξαρτούν τον χειρισμό της σε συνάρτηση με την «δημοσιονομική πειθαρχία» (με μια σχετική χαλαρότητα ως προς τους μέχρι χθες άκαμπτους περιορισμούς). Σε κάθε περίπτωση δεδομένου ότι η κατάσταση που προκύπτει εξ’ αιτίας της «πανδημίας του κορωναϊού» είναι «έκτακτη», θα πρέπει και οι τρόποι αντιμετώπισης να είναι ομοίως «έκτακτοι» και όχι οι υπάρχοντες (π.χ. «Μηχανισμός Σταθερότητας»).
Υ.Γ. Η χρηματοδότηση των επιχειρήσεων αρχικά μέχρι του 25% του Τζίρου του 2019 ή στο διπλάσιο του συνολικού μισθοδοτικού κόστους δείχνει πόσο «λογικά» αντιμετωπίζει το πρόβλημα η Κυβέρνηση. Το 25% αντιστοιχεί στο 1/4 του Τζίρου, δηλαδή, σε ένα 3μηνο. Δεδομένου ότι το ποσοστό αφορά τον ετήσιο Τζίρο του 2019 παρέχει στις επιχειρήσεις σημαντικά περισσότερη ρευστότητα απ’ ότι αν περιοριζόταν στους αντίστοιχους περσυνούς μήνες (Μάρτη-Μάη).
Ομοίως και η άλλη επιλογή (το διπλάσιο του μισθολογικού κόστους) είναι ενδιαφέρουσα μιας και σχετίζει άμεσα την χρηματοδότηση με την απασχόληση.
25 Απρίλη 2020
«πανταχού παρών 1».
