Ακολουθούν οι σύνδεσμοι ανά ενότητα:
1ο. ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΤΑΡΙ ΤΗΣ ΟΔΟΥ ΒΕΡΑΝΖΕΡΟΥ 24 - Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ Α.Ε.Κ.
2ο. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΠΑΝΟΥΔΗΣ - Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΤΗΣ Α.Ε.Κ.
3ο. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΠΑΝΟΥΔΗΣ - Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ «ΠΡΟΟΔΟΣ»
4ο. ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ Κ. ΣΠΑΝΟΥΔΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ΙΩΑΚΕΙΜ Γ'
5ο. Η ΠΟΛΥΣΧΙΔΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΣΠΑΝΟΥΔΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ
6ο. Η ΑΠΕΛΑΣΗ ΤΟΥ ΙΚ. ΣΠΑΝΟΥΔΗ
7ο. Ο Κ. ΣΠΑΝΟΥΔΗΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1922
8ο. Η ΠΡΟΦΗΤΙΚΗ ΑΠΟΨΗ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ΙΩΑΚΕΙΜ Γ' ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΝΕΟΤΟΥΡΚΟΥΣ
9ο. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΙΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ
10ο. Ο Κ. ΣΠΑΝΟΥΔΗΣ ΣΤΗ ΔΙΑΣΚΕΨΗ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ (1919)
11ο. ΕΘΝΙΚΗ ΑΜΥΝΑ
12ο. ΣΤΟ ΛΟΝΔΙΝΟ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
13ο. Η ΖΩΗ ΤΟΥ Κ. ΣΠΑΝΟΥΔΗ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
14ο. Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ Κ. ΣΠΑΝΟΥΔΗ
15ο. ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ 1932
«Απόσπασμα από το βιβλίο (σελ. 66-69) του φιλόλογου – ιστορικού Κυριάκου Χήνα,
για τον Κωνσταντίνο Σπανούδη»
ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΠΟΥ ΣΥΜΒΑΛΛΟΥΝ ΣΤΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ
ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ Κ. ΣΠΑΝΟΥΔΗ
Αν και η αλληλογραφία στην περίοδο της δράσης του Σπανούδη ήταν η συνηθέστερη μορφή επικοινωνίας, ενώ και ό ίδιος ήταν πολυγραφότατος, εν τούτοις δεν είναι πιθανόν να διασώζεται προσωπικό αρχείο με επιστολές του. Ευτυχής διαπίστωση κατά τη μελέτη των ψηφιακών αρχείων του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» είναι ότι εκεί υπάρχουν 30 επιστολές του Σπανούδη προς και από τον μεγάλο Κρητικό πολιτικό. Με την ευγενική έγκριση του Ιδρύματος αποδελτιώνουμε συνοπτικά το περιεχόμενο όσων επιστολών προσδιορίζουν στοιχεία της προσωπικότητας του Σπανούδη, κυρίως σε πολιτικές παραμέτρους της σκέψης του. Αξίζει να σημειωθεί ότι στις περισσότερες επιστολές καταλήγει με τη φράση «Με άπειρον σεβασμόν και αφοσίωσιν» ή «αφοσιωμένος θεράπων». Συνοπτικά, αναφέρουμε, κατά χρονολογική σειρά:
** Στις 8 Νοεμβρίου 1926 θριαμβολογεί, για τη σαρωτική αφοσίωση του προσφυγικού κόσμου προς το κόμμα των Φιλελευθέρων στις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές αναφέροντας ως παράδειγμα την Καισαριανή, όπου σε σύνολο 849 ψηφισάντων οι Φιλελεύθεροι πήραν 843 ψήφους. Προσθέτει, όμως, ότι θα δημιουργηθεί μια επικίνδυνη κατάσταση εάν δυσφορήσουν οι γηγενείς επειδή οι ψηφοφόροι πρόσφυγες δίνουν την προτίμησή τους αποκλειστικά σε πρόσφυγες υποψήφιους. Με τη μειλίχια σκέψη του, ανησυχεί, για τη συνεχιζόμενη αβελτηρία σε αυτή την κοχλάζουσα σχέση, η οποία απειλούσε την εσωτερική ισορροπία της κοινωνίας.
** Στις 2 Ιανουαρίου 1927, αξιολογεί, με μεγάλη υπερβολή, ότι «ο Χριστιανικός Ελληνισμός δεν εσωρεύθη εις ερείπια, το 1453. Εκλονίσθη την επάρατον αυτήν ημέραν, το 1920 {σημ.: εννοεί την εκλογική ήττα των Φιλελευθέρων} και κατέπεσε, το 1922, με την απώλειαν του ινδάλματος εκείνου, το οποίον επί αιώνας τον συνετήρησεν και τον συνεκράτησε... Είσθε πάρα πολύ αναγκαίος, εις την ατυχή Ελλάδα» και κρίνει, ότι η τύχη του Ελληνισμού είναι συνυφασμένη, πλέον, με τον Βενιζέλο, ο οποίος του χάρισε τη μεγαλύτερη χαρά και ευτυχία.
** Στις 11 Ιουλίου 1928, εστιάζει στον κίνδυνο της προσφυγικής εκπροσώπησης, στη Βουλή, από ανθρώπους χωρίς ήθος, οι οποίοι βλέπουν την πολιτική ως «τρισάθλιον επάγγελμα”, ενώ παράλληλα επισημαίνει, ότι δεν εκπροσωπούνται, στη Βουλή, 60.000 Κωνσταντινουπολίτες και ζητεί να επιλεγεί ο ίδιος, ως υποψήφιος.
Θα παραμείνει, μέχρι το τέλος της ζωής του, ένας πολύ αξιόπιστος υπερασπιστής των Δικαίων των Κωνσταντινουπολιτών, με ευρύ κύρος, στη μεγάλη πλειοψηφία του πολιτικού κόσμου. Δεν είναι τυχαίο, ότι ουδέποτε δέχθηκε φραστικές επιθέσεις από πολιτικούς αντιπάλους, παρά την έντονη κομματικοποίησή του. Δεν γνωρίζουμε, από πηγές, για ποιο λόγο δεν ικανοποιήθηκε το αίτημά του, να συμπεριληφθεί, τότε, στη λίστα των υποψήφιων των Φιλελευθέρων, αλλά επαναβεβαιώνεται, έτσι, η ισχνή δύναμή του, στον κομματικό μηχανισμό.
** Τον Οκτώβριο του 1928, επισημαίνει τους κινδύνους, που απειλούν τους Έλληνες της Πόλης. Αφού καταγγέλλει, ότι οι κυβερνήσεις, μετά το 1922, υστέρησαν, στη δέουσα αρωγή τους, αναδεικνύει τα προβλήματα του Πατριαρχείου (διακυβεύεται και η στοιχειώδης ακόμη λειτουργία του, ο Πατριάρχης είναι υπέργηρος, δεν υπάρχουν Αρχιερείς, για να συγκροτηθεί η 12μελής Σύνοδος) και των ελληνικών σχολείων (μειώνονται, δραματικά, οι πόροι, οι δάσκαλοι και οι μαθητές, ενώ αυξάνονται οι Τούρκοι δάσκαλοι), ενώ τελειώνει, με τη δραματική αποστροφή: «Η Κωνσταντινούπολις θα παύση να έχη Ελληνικόν πληθυσμόν» και καλεί τον Βενιζέλο να διασώσει «το ατίμητον ηθικόν και εθνικόν κεφάλαιον της Κωνσταντινουπόλεως». Ο Σπανούδης διατηρούσε πάντοτε στενή επικοινωνία με την ομογένεια της Πόλης, γι' αυτό καταυγάζει τη σκέψη των Ελλαδιτών, με μια ρεαλιστική απεικόνιση της εκεί πραγματικότητας. Κάποιες εκφράσεις ή απόψεις του φαντάζουν, ίσως, ότι δαιμονοποιούν τους Τούρκους και υπερβάλλουν, στη διεκτραγώδηση της ζωής των ομογενών, αλλά η ιστορική εξέλιξη δικαίωσε, απόλυτα, τις επανειλημμένες προειδοποιήσεις του Σπανούδη, προς την ελληνική πολιτική ηγεσία. Η θλιβερή απίσχναση της ομογένειας είναι σαφέστατη.
** Στις 10 Φεβρουαρίου 1934, αναφέρει τις σφοδρές επιφυλάξεις της Ρωσίας, για το Βαλκανικό Σύμφωνο, που υπογράφηκε και ότι ο λόρδος Άτσλεϊ (μόνιμος γραμματέας της Αγγλικής Πρεσβείας, στην Αθήνα) του είπε, κατηγορηματικά, πως ελληνική εξωτερική πολιτική, χωρίς τον Βενιζέλο, δεν μπορεί να υπάρξει. Πρόκειται για την τετραμερή συμφωνία Ελλάδος-Τουρκίας-Ρουμανίας-Γιουγκοσλαβίας (Φεβρουάριος 1934, με στόχο την ειρήνευση στα Βαλκάνια, με την οποία δεν συμφωνούσε ο Βενιζέλος και η οποία αποδομήθηκε, τελικά, από τις επιφυλάξεις και τις διαφωνίες αυτών των κρατών.
** Στις 11 Αυγούστου 1934, ο Σπανούδης καταγράφει τη δυσχερή θέση των Ελλήνων, στην Τουρκία, η οποία έχει μετατρέψει τη Θράκη, σε στρατόπεδο και εφοδιάζεται, συνεχώς, με βαρύ οπλισμό, απειλώντας.
** Στις 15 Οκτωβρίου 1934, γράφει, ότι αφοσιώθηκε, ολόψυχα, σε δύο μόνο προσωπικότητες: Πρώτο, στον Πατριάρχη Ιωακείμ Γ' και αισθάνεται περηφάνεια, γιατί «Υπήρξα παραστάτης του Μεγάλου Πατριάρχου, αν και νέος, και διότι αντιμετώπισα, άφοβα και αποτελεσματικά, μια τρελή θύελλα, που ξεσήκωσαν, εναντίον του, οι όχλοι, μεθυσμένοι από την ανατρεπτικήν κίνησιν κάθε αρχής και εξουσίας, που εδημιούργησε, το 1908, η προκήρυξις του δήθεν Συντάγματος, εις την Tουρκίαν.». Δεύτερο, στον Βενιζέλο: «Από το 1910, έως την ημέραν της καταστροφής, κατά το 1922, εκήρυττα, κάθε πρωΐ {σημ. εννοεί την αρθρογραφία του, στην εφημερίδα Πρόοδος}, εις τα εκατομμύρια των εν Τουρκία Ελλήνων, το κήρυγμα της πίστεως, προς τον Μεγάλον Κυβερνήτην, ο οποίος, σαν άλλος Επιμενίδης, ήλθεν από την Κρήτην, για να καθάρει το άγος του παλαιοκομματισμού και να ωθήση την Ελλάδα, στον μεγάλον και φωτεινόν δρόμον της δόξης και της χαράς και τους εφανάτισα, εις την πίστιν αυτήν, από την οποίαν δεν παρεστράτησαν, ποτέ.». Πρόκειται για μια εύχυμη συμπύκνωση της ευαισθησίας του, προς δύο κορυφαίες φυσιογνωμίες, που νοηματοδότησαν πολλές πράξεις και επιλογές στη ζωή του.
** Στις 27 Οκτωβρίου 1934, ευχαριστεί τον Βενιζέλο, για την τιμητική φιλοξενία, στη Χαλέπα και χαίρεται, για την αποδυνάμωση της εσωτερικής αντιπολίτευσης, που βυσσοδομούσε, κατά του αρχηγού.
Κατά περιόδους, διαμορφώνονταν τάσεις αμφισβήτησης του Βενιζέλου, μέσα στο κόμμα των Φιλελευθέρων, κυρίως, όχι από προσωπικά κίνητρα, αλλά με βάση τις προοδευτικότερες απόψεις του Αλέξανδρου Παπαναστασίου, του Γεωργίου Καφαντάρη και του συντηρητικότερου Ανδρέα Μιχαλακόπουλου. Συχνά, εκφράζονταν, με αποχώρηση, από το κόμμα και αυτόνομη συμμετοχή, στις βουλευτικές εκλογές, σε μια πολύχρονη ρευστή διαδρομή συνεργασιών και διαφωνιών.
** Στις 18 Νοεμβρίου 1934 συγχαίρει τον Βενιζέλο για την αναλυτική παρουσίαση των απόψεών του, στα καθοριστικά ζητήματα του εθνικού διχασμού και της Μικρασιατικής Καταστροφής, με 30 άρθρα, που αποτελούν ιστορικές παρακαταθήκες. Παράλληλα, προβλέπει, ότι δεν απέχει, πολύ, η ημέρα, κατά την οποία ο λαός θα αναζητήσει τον Βενιζέλο, ως λυτρωτή του, για να κορυφώσει το μεγάλο έργο του, για την πατρίδα. Οι πολιτικές εξελίξεις, όμως, οδήγησαν σε διαφορετικές ατραπούς.
** Στις 6 Μαρτίου 1936, ο Βενιζέλος αποστέλλει, από το Παρίσι, βαρυσήμαντη επιστολή, προς τον Σπανούδη, με τη σημείωση «εξουσιοδοτώ υμάς να κάμετε οιανδήποτε χρήσιν αυτής νομίσετε σκόπιμον», δείχνοντας, έτσι, ότι τον υπολογίζει, ως, σημαντικό παράγοντα, με επιρροή, στο προσφυγικό στοιχείο. Γράφει, ότι, εάν κυβερνητικά τμήματα επιδιώξουν να οριστικοποιήσουν τη δικτατορία τους, τότε, ο ίδιος θα αγωνιστεί, για να απαλλαγεί ο τόπος, από τη νέα υποδούλωση και, βέβαια, «Η δήλωσίς μου, ότι, υπό ωρισμένας προϋποθέσεις, δεν θα ζητήσω του λοιπού τας
ψήφους των συμπολιτών μου, διά κανέν αιρετόν αξίωμα, αλλά και θα αρνηθώ την αποδοχήν τοιούτου αξιώματος, τυχόν προσφερομένου, δεν ισχύει του λοιπού, εφόσον αι προϋποθέσεις εκείναι δεν επραγματοποιήθησαν.». Πρόκειται, για μια αιφνιδιαστική, οργισμένη και μαχητική αλλαγή της στάσης του, που, όμως, δεν υλοποιήθηκε, αφού, σε λίγες ημέρες, ο Βενιζέλος απεβίωσε, στο Παρίσι.
** Επίσης διασώζεται και μια σημαντική επιστολή του Σπανούδη, προς τον Ίωνα Δραγούμη, με την οποία τον παρακαλεί να δώσει έμφαση, σε δύο καίριες αδυναμίες της Ελλάδος: Την ανεπάρκεια της έντυπης προβολής-προπαγάνδας των ελληνικών θέσεων στην Εύρώπη και την απομείωση της ηθικής και υλικής ισχύος των ελληνικών Κοινοτήτων, σε όλο τον κόσμο. Ο Δραγούμης αξιολόγησε, ως αξιοπρόσεκτες, αυτές τις απόψεις και τις παρέπεμψε στον Βενιζέλο, με συνοδευτική επιστολή και τη σημείωση, ότι «μερικά πράγματα μπορούν και πρέπει να επιδιωχθούν».
** Ο Σπανούδης συμμετέχει και στην Επιτροπή Συλλαλητηρίου Χίου (μαζί με τους τοπικούς βουλευτές, Ηλία Ασπιώτη, Όμηρο Πανταζίδη και Αλέξανδρο Παχνό), η οποία αποστέλλει επιστολή, στις 28-7-1932, στο Υπουργείο Συγκοινωνιών, για να μη γίνει δεκτό το αίτημα της Εταιρείας Λιμένος και Προκυμαιών Χίου, για την αύξηση, των τελών. Δεν εντοπίστηκαν άλλες ουσιώδεις πρωτοβουλίες, στα χρόνια της αθηναϊκής ζωής του, για την εξυπηρέτηση αναγκών του τόπου, από τον οποίο καταγόταν η οικογένειά του.
Επίσης, διασώζονται τέσσερις επιστολές του Σπανούδη, προς τον Ίωνα Δραγούμη (Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα. Τμήμα Αρχείων, Αρχείο Ίωνα Δραγούμη).
-- 25 Μαΐου 1910, εμφανίζει τη δραματική κατάσταση, στην οποία έχει περιέλθει η ελληνική ορθόδοξη εκκλησία, στις Μητροπόλεις Μακεδονίας-Ηπείρου-Θράκης, από τις βουλγαρικές, κυρίως, προκλήσεις. Με στόχο την αναδιαμόρφωση της κατάστασης, προτείνει στον Δραγούμη (ο οποίος γνώριζε την πραγματικότητα, αφού είχε υπηρετήσει, σε διπλωματικές θέσεις, στη Μακεδονία, από το Μοναστήρι, μέχρι την Αλεξανδρούπολη) να αποχωρήσουν συγκεκριμένοι Μητροπολίτες, γιατί δεν γνωρίζουν τι συμβαίνει και δεν είναι σε θέση να σκεφτούν και να εκτιμήσουν, δεόντως, τη σημασία των εξελίξεων. Τον ενημερώνει, μάλιστα, ότι θα του αποστείλει πίνακα, με νέους κληρικούς ικανούς να εργαστούν, με ζήλο και πνεύμα εθνικότερο.
-- 10 Μαρτίου 1912, με επιστολή, από την Αθήνα, ενημερώνει τον Δραγούμη, ότι η ελληνική κυβέρνηση, εκτιμώντας το εθνικό έργο του Τύπου της Πόλης, αλλά και αξιολογώντας τη δεινή οικονομική κατάστασή του, αποφάσισε να διαθέσει ένα ποσό, για την ενίσχυσή του. Είχε προηγηθεί απεγνωσμένο τηλεγράφημα του Πανανού Κεσίσογλου, διευθυντή της εφημερίδας «Πατρίς», με τη δραματική αλληγορία «Ασθενής αποθνήσκει».
--15 Σεπτεμβρίου 1912, για τη σύνολη κατάσταση στην Πόλη, ειδικά, με την αυξανόμενη επιθετικότητα των Νεότουρκων.
-- 4 Ιανουαρίου 1913, για την εκλογή νέου Οικουμενικού Πατριάρχη.
Οι επιστολές αυτές είναι εξαιρετικά δυσανάγνωστες, όπως το σύνολο σχεδόν της αλληλογραφίας του, λόγω του ιδιότυπου γραφικού χαρακτήρα του Σπανούδη.
Διασώζεται, επίσης, μια επιστολή του Γερμανού Καραβαγγέλη, προς τον Σπανούδη, από τη Βενετία (11-3-1925). Τον Μητροπολίτη Γερμανό, ο Σπανούδης πρωτογνώρισε, στα εφηβικά χρόνια του, όταν αυτός δίδασκε Εκκλησιαστική Ιστορία, στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης (1891-1896) και όταν ήταν αρχιερατικός προϊστάμενος Σταυροδρομίου.
