Ο Ντόναλντ (δυστυχώς όχι αυτός του Ντίσνεϊ) πάσχει από άνοια η οποία και λόγω της ηλικίας του έχει εξελιχθεί σε παράνοια (κάτι που είναι πολύ κοινό στους ηγέτες και ειδικά τους μεγαλομανείς). Την πνευματική του κατάσταση είχα σχολιάσει εδώ. Μια παρουσίαση-ανάλυση της εμπορικής σχέσης των Η.Π.Α. με τον υπόλοιπο κόσμο και των αντιδράσεων στην επιβολή των δασμών έκανα εδώ. Σήμερα, θα εστιάσω μόνο στον λάθος τρόπο με τον οποίο ο Ντόναλντ κατανοεί το Εμπορικό Έλλειμμα των Η.Π.Α. και τον επίσης λάθος τρόπο υπολογισμού του ύψους των δασμών που επέβαλλε. Τα δύο λάθη του Ντόναλντ δεν θα ήταν σημαντικά (καταδικαστικά για την Οικονομική Δραστηριότητα στις Η.Π.Α.) αν λόγω χαρακτήρα μπορούσε κάποιος να του πει «όχι» και να του αντισταθεί.
Για το λάθος στον τύπο με τον οποίο υπολογίστηκαν οι δασμοί μπορείτε να διαβάσετε εδώ. Το κακό με τον λάθος υπολογισμό των δασμών είναι πως προκάλεσαν όχι τον εκνευρισμό, αλλά τον θυμό των πρώην εμπορικών εταίρων και συμμάχων τους οι οποίοι για τον λόγο αυτό δεν θέλουν πια να συνδιαλλαγούν με «τις Η.Π.Α. του Τράμπ».
Ωστόσο, το μεγαλύτερο λάθος είναι στην μη κατανόηση από τον Ντόναλντ του τρόπου που λειτουργεί το παγκόσμιο εμπόριο. Για παράδειγμα η FORD κατασκευάζει κάποια από τα μοντέλα της στο Μεξικό και τον Καναδά γιατί το εργατικό κόστος στις Η.Π.Α. είναι αυξημένο κατά 68% και 36% αντίστοιχα. Η Διοίκηση της FORD (όπως άλλωστε και κάθε Αμερικανικής εταιρείας βάζει πρώτα απ’ όλα την τιμή της μετοχής και τα Κέρδη (άρα και το μέρισμα). Συνεπώς γι’ αυτή το μόνο μέλημα της είναι η κατασκευή των αυτοκινήτων της εκεί που είναι περισσότερο συμφέρουσα.
Η εξ’ ολοκλήρου παραγωγή όλων των μοντέλων στις Η.Π.Α. προϋποθέτει προ-συνεννόηση με την Κυβέρνηση και την παροχή εκ μέρους της για μεγάλη χρονική περίοδο μεγάλων φορολογικών κινήτρων. Δεδομένου ότι τα Κέρδη της εταιρείας προέρχονται από τις αυξημένες πωλήσεις οι οποίες με τη σειρά τους έχουν να κάνουν με την τιμή πώλησης (σε συνάρτηση πάντα με τον ανταγωνισμό) η διαμόρφωση αυτής της τελευταίας είναι το ζητούμενο (ειδικά όταν ο τελικός καταναλωτής θα είναι κυρίως οι Αμερικανοί). Η FORD (όπως και κάθε άλλη εταιρεία) για να μην αυξήσει πολύ τις τιμές της θα πρέπει να λαμβάνει από το Κράτος άμεσα ή έμμεσα επιδοτήσεις. Για παράδειγμα όσα από τα Κέρδη της επενδύονται θα είναι αφορολόγητα, ενώ και η Κυβέρνηση θα καλύπτει μέρος της μισθοδοσίας ή του ασφαλιστικού κόστους των εργαζομένων. Χωρίς αυτά τα μέτρα η εταιρεία απλά θα καταστεί μη ανταγωνιστική όσον αφορά τις πωλήσεις και τελικά «προβληματική» από οικονομική άποψη.
Όλα τα προηγούμενα απαιτούν σχεδιασμό και διαπραγματεύσεις-συνεννοήσεις με τις επιχειρήσεις και προκειμένου να έχουν επιτυχία δεν μπορούν να γίνουν «με τη μία» και χωρίς προετοιμασία. Οπότε ερχόμαστε στον λάθος τρόπο με τον οποίο ο Τράμπ «διαβάζει» το Εμπορικό Έλλειμμα των Η.Π.Α. Στο Εμπορικό Ισοζύγιο των Η.Π.Α. δεν περιλαμβάνεται η εξαγωγή Δολλαρίων. Αν συνυπολογιζόταν, τότε, δεν θα μιλάγαμε για Εμπορικό Έλλειμμα αλλά για Εμπορικό Πλεόνασμα.
Γιατί, οι Η.Π.Α. εισάγουν αυτά που χρειάζονται και είναι είτε φθηνότερα από το να τα παράγουν εγχωρίως είτε που δεν μπορούν να τα παράξουν όπως η βανίλια που εισάγεται από την Μαδαγασκάρη. Η οποία είναι τόσο φτωχή που προφανώς δεν μπορεί να εισάγει τα πολύ ακριβά γι’ αυτή Αμερικανικά προϊόντα. Συνεπώς, η επιβολή δασμών στις εξαγωγές της Μαδαγασκάρης τον μόνο που πλήττουν είναι τον Αμερικανό καταναλωτή. Προφανώς, όλες οι χώρες θα ήθελαν να πουλάνε στην μεγαλύτερη καταναλωτική οικονομία, η οποία τις πληρώνει στο νόμισμα της. Τα Δολλάρια η χώρα εξαγωγέας είτε θα τα χρησιμοποιήσει στο διεθνές εμπόριο για να πληρώνει τις εισαγωγές της, είτε θα τα κρατά ως «καβάντζα» για να τα πουλά προκειμένου να στηρίξει την ισοτιμία του νομίσματος της (Αριάρι). Αν, δε, μαζευτούν πολλά μπορεί να μπει στον πειρασμό να τα «επενδύσει» αγοράζοντας Αμερικανικά Ομόλογα (οπότε θα πάρει ακόμη περισσότερα στο μέλλον).
Αγοράζοντας, όμως, Ομόλογα στην ουσία εισάγει Δολλάρια (τα οποία εξάγουν οι Η.Π.Α.) χρηματοδοτώντας έτσι την επέκταση (αύξηση του Α.Ε.Π.) της Οικονομίας των Η.Π.Α. (αφού με την αγορά των Ομολόγων τους επιστρέφει τα Δολλάρια που της έδωσαν). Ο διακανονισμός αυτός των Η.Π.Α. με τον υπόλοιπο κόσμο προέκυψε από την «Συμφωνία του Μπρέτον Γούντς» με την οποία μπήκαν δεσμευτικοί κανόνες για τις παγκόσμιες συναλλαγές. Τότε το Δολλάριο ήταν το τέλειο «αποθετικό νόμισμα» μιας και οι Η.Π.Α. δεν είχαν καταστραφεί από τον Β’ Π.Π. και η Οικονομία τους μετά το «Κραχ του 1929» ήταν πολύ σταθερή χωρίς μεγάλες διακυμάνσεις. Εδώ να σημειώσω πως το «Κραχ» μετατράπηκε σε βαθιά Ύφεση εξαιτίας της επιβολής εισαγωγικών δασμών με το πρόσχημα της προστασίας της Α μερικανικής Οικονομίας.
Από τη στιγμή που ο Τράμπ επιβάλλει εισαγωγικούς δασμούς οι χώρες που τους υφίστανται χάνουν το ενδιαφέρον τους στην χρηματοδότηση της Οικονομίας των Η.Π.Α. Αν δεν μπορούν να τους πουλήσουν τόσα όπως πριν γιατί ν’ αγοράζουν τα Ομόλογα τους χρηματοδοτώντας έτσι την Οικονομική Δραστηριότητα τους; Αν πουλήσουν το μεγαλύτερο μέρος του Αμερικανικού Χρέους που κατέχουν (δίνοντας τα Δολλάρια που θα πάρουν για ν’ αγοράσουν χρυσό ή άλλα νομίσματα), τότε το Δολλάριο θα γίνει «κουρελόχαρτο» και θα πάψει να είναι το «παγκόσμιο αποθετικό νόμισμα». Τίποτα δεν τις εμποδίζει να διαπραγματευτούν μεταξύ τους να πληρώνουν τις μεταξύ τους συναλλαγές συμψηφιστικά (clearing) όπως έκαναν και στον «Μεσοπόλεμο» (1919-1939). Αυτό το ενδεχόμενο οι Η.Π.Α. θέλουν να το αποφύγουν όπως «ο Διάολος το λιβάνι.».
Η απειλή για επιβολή μεγαλύτερων δασμών στην περίπτωση που ο υπόλοιπος κόσμος αποφασίσει να «ξεφορτωθεί» τα Δολλάρια του δεν θα λειτουργήσει αποτρεπτικά γιατί προφανώς «Ο βρεγμένος τη βροχή δεν τη φοβάται.». Ακόμη και η πλήρης αντιστροφή των δασμών δεν θα φτιάξει τα πράγματα μιας και ήδη «Το τζίνι βγήκε από το μπουκάλι.» και δεν δείχνει να θέλει να επιστρέψει. Ήδη για τους μέχρι χθες εμπορικούς εταίρους και συμμάχους των Η.Π.Α., οι «Η.Π.Α. του Τράμπ» έχουν πλέον καταστεί αναξιόπιστες. Εκτός από την απώλεια του Δολλαρίου ως αποθετικού νομίσματος οι «Η.Π.Α. του Τράμπ» έχουν χάσει κάθε ηθικό έρεισμα.
Αν η επιβολή εισαγωγικών δασμών δεν προκαλούσε τέτοια μεγάλη αναστάτωση στις εμπορικές σχέσεις και τα χρηματιστήρια θα μπορούσε να είναι αστείο το γεγονός ότι η υπέρμαχος του «ελεύθερου εμπορίου» επιστρέφει στον «προστατευτισμό» του 18ου αιώνα («Μερκαντιλισμό»).
Οι δασμοί που επέβαλλε ο Τράμπ δεν θα μηδενίσουν το Εμπορικό Έλλειμμα για τον απλούστατο λόγο ότι δεν θ’ αυξήσουν τις Αμερικανικές εξαγωγές στον υπόλοιπο κόσμο (ο οποίος «τιμωρείται» από τους δασμούς). Το μεγάλο πρόβλημα για την δημοσιονομική πολιτική των Η.Π.Α. είναι το μεγάλο κόστος εξυπηρέτησης του Χρέους τους (δηλαδή, η πληρωμή των τόκων). Από μια άποψη η κατάρρευση της χρηματαγοράς στις Η.Π.Α. κάνει για τους «επενδυτές» περισσότερο ασφαλή την αγορά των Αμερικανικών Ομολόγων. Η μεγαλύτερη ζήτηση των οποίων θα οδηγούσε στον δανεισμό με χαμηλότερο επιτόκιο από το Αμερικανικό Κράτος. Από την άλλη η ίδια κατάρρευση εξανέμισε τις επενδυμένες αποταμιεύσεις συνταξιοδοτικών ταμείων και εργαζομένων (τα γνωστά 401Κ) καταφέρνοντας πολύ μεγάλο πλήγμα σε πλήθος Αμερικανών οι οποίοι πλέον δεν θα έχουν λεφτά για μελλοντική κατανάλωση και «βρίσκονται ξεκρέμαστοι».
Καθώς είναι ξεκάθαρο τόσο από την Οικονομική Ιστορία όσο και από την Οικονομική Θεωρία πως οι δασμοί είναι φόρος που πληρώνει ο τελικός καταναλωτής, η αύξηση των Εσόδων του Κράτους των Η.Π.Α. τόσο από τους έμμεσους φόρους (Φ.Π.Α.) εξαιτίας της αύξησης της τελικής τιμής όσο και από τους ίδιους τους δασμούς θα γίνει σε βάρος της κατανάλωσης των Αμερικανών. Η μειωμένη κατανάλωση θα οδηγήσει σε μειωμένα έσοδα των εταιρειών και συνεπώς μειωμένη κερδοφορία. Ναι μεν οι δασμοί θα μειώσουν τον όγκο των εισαγωγών από το εξωτερικό μειώνοντας ταυτόχρονα και τον πλούτο που παράγεται στις Η.Π.Α. Ακόμη και αν μια σειρά από βιομηχανίες επαναπατριστούν η παραγωγή τους δύσκολα θα βρίσκει πρόθυμους αγοραστές εκτός Η.Π.Α.
Από την άλλη η αύξηση της εγχώριας κατανάλωσης προϊόντων που κατασκευάζονται εξ’ ολοκλήρου στις Η.Π.Α. θα απαιτήσει πολύ χρόνο μέχρι να φτάσει στα προ Τράμπ επίπεδα. Εκτός αν η Κυβέρνηση των Η.Π.Α. σε συνεννόηση με τις εταιρείες αυξήσει τους πραγματικούς μισθούς οι οποίοι από την δεκαετία του ’70 είναι καθηλωμένοι. Μόνον η αύξηση των πραγματικών μισθών θα προκαλούσε αύξηση της κατανάλωσης και άρα του πλούτου στην Αμερικανική Κοινωνία. Όμως, η αύξηση των πραγματικών μισθών αποτελεί στην ουσία μια μεταφορά πλούτου από τους ιδιοκτήτες των εταιρειών στην υπόλοιπη Κοινωνία. Η οποία ως τέτοια δεν είναι διόλου επιθυμητή από τους ιδιοκτήτες. Άλλωστε η αύξηση του δικού τους πλούτου προήλθε από την εξ’ ολοκλήρου ιδιοποίηση των Κερδών που προήλθαν από την αύξηση της παραγωγικότητας είτε λόγω της μηχανοποίησης της παραγωγής είτε και από άλλους παράγοντες. Δεδομένου ότι η μεταφορά αυτή δεν έχει γίνει για σχεδόν 50 χρόνια σε ευνοϊκότερες για τις Η.Π.Α. συνθήκες είναι πολύ αμφίβολο αν θα γίνει τώρα.
Ακόμη όμως και να συμβεί θα γίνει με τη χορήγηση δισεκατομμυρίων πληθωριστικών Δολλαρίων τα οποία αυξάνοντας απότομα την αγοραστική δύναμη θα οδηγήσουν σε υπερθέρμανση της Αμερικανικής Οικονομίας. Θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι η λύση είναι οι αυξήσεις να γίνουν σταδιακά για ν’ αποφευχθεί η υπερθέρμανση. Ωστόσο, μια τέτοια σταδιακή αύξηση της αγοραστικής δύναμης των Αμερικανών δεν θα βοηθούσε την Οικονομική Δραστηριότητα γιατί θα είναι μικρότερη από την μέχρι τώρα αύξηση του επιπέδου τιμών οπότε και οι αυξημένες τιμές θα την εξανεμίσουν. Εξυπακούεται ότι για να έχει οικονομικό νόημα η αύξηση των πραγματικών μισθών, οι τιμές θα πρέπει να παραμείνουν σταθερές (ή ν’ αυξάνονται λιγότερο από την αύξηση των πραγματικών μισθών) για μεγάλη χρονική περίοδο.
Ακόμη και αν από οικονομική σκοπιά η αύξηση των πραγματικών μισθών θα βοηθούσε, η κοσμοθεωρία των Αμερικανών και ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούν ως Κράτος αποτελούν εγγύηση πως αυτή δεν θα συμβεί. Κάθε άλλο μάλιστα. Όπως ήδη έχει διακηρύξει ο Τράμπ θα μειωθεί η φορολογία των πλουσίων (μπας και έχουν περισσότερα λεφτά διαθέσιμα για επενδύσεις) και την ίδια στιγμή θα μειωθεί η χρηματοδότηση της Κρατικής Πρόνοιας πλήττοντας την βάση και τα μεσαία στρώματα της Αμερικανικής Κοινωνίας. Προφανώς και όλο αυτό το σχήμα θα οδηγήσει στην κατάρρευση τόσο της Οικονομίας όσο και της Κοινωνίας των Η.Π.Α. Δυστυχώς, για τις Η.Π.Α. τούτη τη φορά δεν θα μπορούν να υπολογίζουν στον υπόλοιπο κόσμο για ν’ αγοράζει τα πληθωριστικά Δολλάρια τους χρηματοδοτώντας την Οικονομική Δραστηριότητα τους.
Καθώς η προσαρμογή της Οικονομίας των Η.Π.Α. στους εισαγωγικούς δασμούς που επέβαλλε ο Τράμπ θέλει πολύ χρόνο και η επιβολή τους έγινε χωρίς καμία συνεννόηση και προετοιμασία το χάος που θα φέρουν θα είναι μεγάλο και δεν θα είναι σύντομο. Η οικονομική οπισθοδρόμηση που θα προκαλέσουν θα είναι μεγάλη και θα συνοδευτεί και από αντίστοιχη πολιτική και στρατιωτική. Τόσο η έκταση όσο και η ένταση των δασμών σε συνδυασμό μ’ όλα τα προηγούμενα είναι η συνταγή της απόλυτης αποτυχίας. Δυστυχώς, στη συγκεκριμένη περίπτωση θα επαληθευτεί πλήρως η ρήση του Γεώργιου Παπανδρέου πως «Όπου ευημερούν οι αριθμοί, οι άνθρωποι δυστυχούν.».
Παραπάνω έγινε προσπάθεια να εξηγηθούν οι λόγοι για τους οποίους οι δασμοί του Τράμπ θ’ αποτύχουν. Η αποτυχία τους με βάση την Παγκόσμια (αλλά και την Αμερικανική) Οικονομική Ιστορία είναι δεδομένη. Ωστόσο, το χειρότερο αποτέλεσμα τους είναι πως εξαιτίας τους γκρεμίζεται το Δολλάριο από την θέση του ως το «Παγκόσμιο Αποθετικό Νόμισμα». Ακολουθεί μια περίληψη με τα βασικότερα σημεία που πρέπει να έχουμε υπόψη μας το επόμενο διάστημα για το συγκεκριμένο ζήτημα:
- Αν στο Εμπορικό Ισοζύγιο συνυπολογιστούν οι «Υπηρεσίες» και η εξαγωγή Δολλαρίων μέσω πώλησης των Κρατικών Ομολόγων και αγοράς από τους Αμερικανούς Κινεζικών Κρατικών ή Εταιρικών Ομολόγων, τότε οι Η.Π.Α. έχουν Εμπορικό Πλεόνασμα.
- Το εργατικό κόστος στις Η.Π.Α. είναι 4 φορές μεγαλύτερο από την Κίνα, οπότε και οι τιμές πώλησης θ’ αυξηθούν ανάλογα εκτός αν μια μεγάλη Ύφεση χτυπήσει τόσο δυνατά τις Η.Π.Α. εκμηδενίζοντας τους μισθούς οπότε το εργατικό κόστος θα είναι συγκρίσιμο. Σε μια τέτοια περίπτωση οι Η.Π.Α. για τα επόμενα χρόνια δεν θα είναι παγκοσμίως υπολογίσιμη δύναμη.
- Οι Η.Π.Α. είναι αντιμέτωπες εκτός από την Ύφεση και με τον «στασιμοπληθωρισμό» μια κατάσταση όπου ταυτόχρονα παρατηρούνται: αυξημένη ανεργία, στασιμότητα στους ρυθμούς μεγέθυνσης και αυξημένος πληθωρισμός. Από την άλλη η Κίνα αντιμετωπίζει εδώ και λίγο καιρό αρνητικό πληθωρισμό (πτώση των τιμών) που σημαίνει πως η κατανάλωση έχει σταματήσει. Το ζήτημα στη μεταξύ τους «οικονομική μονομαχία» είναι ποια από τις δύο καταστάσεις είναι πιο επικίνδυνη για τις οικονομίες τους. Μακροπρόθεσμα η κατάσταση για την Κίνα είναι χειρότερη, μεσοπρόθεσμα κινδυνεύουν περισσότερο οι Η.Π.Α.
- Το πιεστικότερο πρόβλημα των Η.Π.Α. είναι ότι η πληρωμή των τόκων (εξυπηρέτηση του Χρέους) έχει ξεπεράσει τις στρατιωτικές δαπάνες. Από την άποψη αυτή μια δυνατή αναταραχή στο Χρηματιστήριο θεωρητικά θα οδηγούσε τους «επενδυτές» στην αγορά Αμερικανικών Κρατικών Ομολόγων μειώνοντας λόγω της αύξησης της ζήτησης το επιτόκιο και άρα τη μελλοντική πληρωμή τόκων. Ως αποτέλεσμα της θεωρητικής αυτής μεταβολής η ισοτιμία του Δολλαρίου με τα υπόλοιπα νομίσματα θ’ αυξανόταν. Έτσι, οι Η.Π.Α. θ’ αναχρηματοδοτούσαν επιτυχώς κοντά στο 1/3 του Χρέους τους μέσα στο 2025. Ωστόσο, αυτό δεν συμβαίνει γιατί όχι μόνο τα «Κεφάλαια Αντιστάθμισης» (HedgeFunds) -που είχαν δανειστεί μ’ εγγύηση Αμερικανικά Κρατικά Ομόλογα και τώρα τα πουλούν για να ξελασπώσουν- αλλά και τα Κράτη που πουλώντας στις Η.Π.Α. αγόραζαν τα Ομόλογα τους πουλούν εγκαταλείποντας το Δολλάριο ως «αποθετικό νόμισμα».
- Η 3μηνη περίοδος αναστολής των δασμών προκαλεί στην Οικονομία μεγαλύτερη ζημιά από την επιβολή τους. γιατί, αφού ούτε οι εταιρείες ούτε και οι καταναλωτές δεν θα είναι σίγουροι για το τι θα γίνει μετά κανείς τους δεν θα πάρει οριστικές αποφάσεις τόσο για το υπόλοιπο της χρονιάς αλλά και το κοντινό μέλλον. Οι επιχειρήσεις το πολύ που θα κάνουν είναι να τρέξουν να στοκάρουν εμπόρευμα, ενώ την ίδια στιγμή οι καταναλωτές μη γνωρίζοντας αν θα έχουν και την επόμενη μέρα δουλειά θα μειώσουν την κατανάλωση τους στο απολύτως απαραίτητο.
- Οι Η.Π.Α. παρά τα όσα υποστηρίζουν περί δασμών και «εμπορικών φραγμών» που τους βάζουν οι άλλες χώρες δεν ενδιαφέρονται για ένα «δίκαιο εμπόριο». Για το μόνο που ενδιαφέρονται είναι να πουλάνε τα προϊόντα τους στις άλλες χώρες ακόμη και όταν αυτά δεν πληρούν τις προδιαγραφές που αυτές έχουν θέσει ή ακόμα χειρότερα ακόμα και όταν τις παραβιάζουν.
Για το ζήτημα αυτό δεν υπάρχει κάτι παραπάνω που να πρέπει να διατυπωθεί. Ωστόσο, πρέπει να έχουμε υπόψη ότι «επιτυχία» του «οικονομικού σχεδίου του Τράμπ» σημαίνει πως οι Αμερικανοί θα πρέπει να κάνουν τις κακοπληρωμένες δουλειές των μεταναστών γιατί διαφορετικά θ’ αυξηθούν οι τιμές αφού θα έχει αυξηθεί το εργατικό κόστος μ’ αποτέλεσμα να μειωθούν οι πωλήσεις (αν δεν αυξηθεί αντίστοιχα η αγοραστική δύναμη).
Μια ακόμη διάσταση της «επιτυχίας» να γίνουν και πάλι αυτάρκεις οι Η.Π.Α. θα είναι όλος ο υπόλοιπος κόσμος να συνάψει εμπορικές συμφωνίες αφήνοντας απέξω τις Η.Π.Α. Μια «ζώνη ελεύθερου εμπορίου» στην οποία θα συμμετέχουν: η Ε.Ε., η Μ. Βρετανία, η Ν. Κορέα, η Ιαπωνία, η Αυστραλία, η Ν. Ζηλανδίας, ο Καναδάς, η Ινδία και η Κίνα (ενδεχομένως και άλλες χώρες) δεν θα έχει ανάγκη ούτε τις Η.Π.Α. ούτε και το Δολλάριο. Ο υπόλοιπος κόσμος θα έχει βρει μια νέα ισορροπία χωρίς τις Η.Π.Α. οι οποίες για τον λόγο αυτό θα πάψουν να είναι «υπερδύναμη».
12 Απρίλη 2025
«πουθενάς 1».
