Aetofolia

Ακολουθούν οι σύνδεσμοι ανά ενότητα:

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΙΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ

Τον Μάιο του 1907, μετατέθηκε, στην ελληνική πρεσβεία στην Πόλη, ο Ίων Δραγούμης. Εκεί, μαζί με τον Αθανάσιο Νικολαΐδη (αξιωματικό του Πεζικού, ο οποίος, με το ψευδώνυμο «Σουλιώτης», είχε εθνική δράση στη Μακεδονία, ήταν οι πρωτεργάτες, στην ίδρυση της Ελληνικής Πολιτικής Οργάνωσης Κωνσταντινουπόλεως, το 1908.

Πιθανολογείται, ότι η Οργάνωση, κατά την πρώτη περίοδο λειτουργίας, είχε στενή επικοινωνία, με θεσμικούς παράγοντες, στην Ελλάδα. Στην Κωνσταντινούπολη, είχε ερείσματα στο λαό, στις τάξεις των διανοούμενων, αλλά και στον Τύπο. Ουσιαστική ήταν η αρωγή, από την εφημερίδα «Πρόοδος» του Σπανούδη.

Η Οργάνωση δραστηριοποιούνταν, με πλήρη μυστικότητα και είχε νόμιμο πολιτικό εκφραστή τον Συνταγματικό Πολιτικό Σύνδεσμο, ο οποίος, από την αρχή, παρουσίασε δυσκολίες λειτουργίας, με πενιχρή συμμετοχή μελών και εσωτερικές έριδες, για τον προσανατολισμό των ενεργειών. Ο Σύνδεσμος, τυπικά, απέβλεπε στην ανάπτυξη της πολιτικής συνείδησης όλων των οθωμανών πολιτών, αλλά, ουσιαστικά, ήταν ιμάντας μεταβίβασης των θελήσεων της ελληνικής κυβέρνησης. Γράφει, σχετικά, η Σία Αναγνωστοπούλου: «O Πολιτικός Σύνδεσμος ήταν το κατ' εξοχήν όργανο προώθησης των αρχών και των επιλογών του ελληνικού κράτους, στο πλαίσιο των Ρωμιών, μέσα όμως από το θεσμικό πλαίσιο του Πατριαρχείου και υπό την αιγίδα του.».

Στο Καταστατικό, παρέχεται και η δυνατότητα στους Έλληνες βουλευτές της Οθωμανικής Βουλής να συμπαρεδρεύουν, συμβουλευτικά, στο Διοικητικό Συμβούλιο. Σε μια κρίσιμη απόφαση, για το κύρος του Συνδέσμου, ο εξαίρετος πατριώτης Γεώργιος Μπούσιος, βουλευτής της Οθωμανικής Βουλής, δεν αποδέχθηκε την πρόταση να αναλάβει την προεδρία.

Επρόκειτο για μια αγαθών προθέσεων, αλλά ουτοπικών προδιαγραφών, απόπειρα να διαμορφωθούν ευνοϊκές συνθήκες, ώστε οι Έλληνες και οι άλλες εθνότητες να συνυπάρξουν, με την οθωμανική διοίκηση, σε σχέση ισοτιμίας, για να αντιμετωπίσουν τον κοινό αντίπαλο, όπως θεωρήθηκαν, τότε, οι Σλάβοι και οι Βούλγαροι. Η πρόδηλη σχετική ανησυχία είχε αναφανεί, ήδη, από το 1870, όταν, με σουλτανικό φιρμάνι, αναγνωρίστηκε η ανεξάρτητη Βουλγαρική Εξαρχία (εξέλιξη που απομείωσε τη δύναμη του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης) και αποκαλύφθηκαν τα εθνοκεντρικά επεκτατικά σχέδια των Βουλγάρων. Αναφέρονται σοβαρές επαφές της Οργάνωσης, ειδικά του Δραγούμη, με τον μετριοπαθή φιλελεύθερο Τούρκο Πρίγκιπα Σαμπαχεδίν, για να συμπτυχθεί ενιαίο μέτωπο, αλλά αυτός, τελικά, δεν είχε την απαιτούμενη επιρροή, στους κύκλους των Νεότουρκων.

Στοιχιζόμενη με το ρεύμα, αρχικά, η Οργάνωση αντιμετώπισε, με συγκρατημένη αισιοδοξία, το κίνημα των Νεότουρκων και ήταν θετική, στη συμμετοχή Ελλήνων υποψήφιων, στις οθωμανικές εκλογές του 1908. Με την εκλογή, όμως, μόνον 24 Ελλήνων βουλευτών (στοιχείο εντελώς αναντίστοιχο με τον ελληνικό πληθυσμό, π.χ. σε όλη τη Μικρασία εκλέχθηκαν μόνον έξι Έλληνες) και τη διάχυτη αίσθηση της χειραγώγησης των αποτελεσμάτων, δημιουργήθηκε η πρώτη σοβαρή απογοήτευση της Οργάνωσης, από τη στάση των Νεότουρκων. Να σημειωθεί, ότι, από τους 24 αυτούς βουλευτές, οι 15 ήταν μέλη της Οργάνωσης.

Αν και τους στήριξε, στο αποτυχημένο κίνημα του Σουλτάνου (31-3-1909), η Οργάνωση υποκίνησε συλλαλητήριο διαμαρτυρίας, για τις συνθήκες επιβίωσης των ομογενών, με τη συμμετοχή 25.000 Ελλήνων, ενώ, το 1910, απέστειλε σχετικό υπόμνημα, στην οθωμανική κυβέρνηση. Οι Νεότουρκοι αναδιαμόρφωσαν την κρατική οργάνωση, με καίρια πλήγματα, στην εξουσιαστική ισχύ των Κοινοτήτων. Η Σία Αναγνωστοπούλου διευκρινίζει, με σαφήνεια : «Καταργείται η οριζόντια και μέσα από ενδιάμεσους θεσμούς -κοινότητα, μητρόπολη, τοπικά και επαρχιακά συμβούλια- ενσωμάτωση των διαφορετικών πληθυσμών, στο χώρο και τη διοίκηση και επιβάλλεται η κάθετη και συνολική εκπροσώπηση του πληθυσμού μιας περιφέρειας, του πληθυσμού ως ομοιογενούς πολιτικού συνόλου, απ' όπου εκλέγονται τα διοικητικά όργανα-δήμαρχοι κλπ.».

Στο μεταξύ, o Δραγούμης είχε προκαλέσει πολιτικούς κραδασμούς, με προσωπικές πρωτοβουλίες του, όπως η συνάντηση με τον Γεώργιο Παπανδρέου, και μετατέθηκε στην πρεσβεία της Ρώμης (1909). Αναλυτική αποκάλυψη των ευρύτερων στοχασμών του Δραγούμη υπάρχει στο έργο του: «Όσοι ζωντανοί» ( 1911 ). Ο Σπανούδης συμμετείχε στην Οργάνωση και - κατά την σύζυγό του Σοφία – «ήταν από τους πρώτους μύστας της Ελληνικής Πολιτικής Οργάνωσης, που είχε, στην αρχή, ελάχιστα μέλη. Μέχρι να συμπλεύσει, με τους στρατηγικούς στόχους του Βενιζέλου, μοιράστηκε με τον Δραγούμη τους ίδιους οραματισμούς και είχαν στενή συνεργασία στην Πόλη. Κατά την Σοφία, οι φίλοι «πήγαιναν συχνά στην καρδιά του αρχαίου Βυζαντίου, για να ξεκουράσουν την ψυχή τους, μέσα σ' ένα αναδρομικό εθνικό αναβάπτισμα.». Στο ίδιο βιβλίο, η Σοφία, γράφοντας για την πρώτη συνάντησή της με τον Δραγούμη, παραθέτει τη συμβουλή, που δέχθηκε από το σύζυγό της, για τον Ίωνα: «Πρόσεξε μην τον πληγώσης, με την περιέργειά σου. Είναι μια αγριωπή ψυχή, περήφανη και απροσπέλαστη.».

Στην Οργάνωση, συμμετείχε, ενεργά και ο Μενέλαος Καροτσιέρης, ο οποίος είχε αξιόλογες αθλητικές επιδόσεις, στην Πόλη, ενώ, αργότερα, στην Αθήνα, συγκαταλεγόταν στους 40, οι οποίοι ίδρυσαν την ΑΕΚ.

Το 1912, η Οργάνωσις Κωνσταντινουπόλεως διαλύθηκε, διότι είχε αρχίσει στην Ευρώπη να διαμορφώνεται ένας εντελώς αντίθετος προσανατολισμός, από αυτόν που πρέσβευε: Η οικουμένη πολυδιασπάται, σε μικρά εθνικά κράτη, αντί να ενώνεται σε μεγάλες πολυφυλετικές αυτοκρατορίες. Αυτή η αντίληψη εμπεδώθηκε, στην πράξη, με τη δημιουργία πολλών μικρών κρατών, μετά τη λήξη του Πρώτου Πολέμου. Παράλληλα, η προσέγγιση Ελλάδος-Βουλγαρίας (που απέφερε τον Α' Βαλκανικό Πόλεμο), για να αντιμετωπιστούν οι Τούρκοι, ακύρωσε τις αρχικές προθέσεις της Οργάνωσης.

Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΣΠΑΝΟΥΔΗ,
ΜΕ ΤΟΝ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΣΜΥΡΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ

Ο βίος και το έργο του αοίδιμου Μητροπολίτη Χρυσοστόμου μνημειώνεται, στους αιώνες, ως μια υποδειγματική εθελοθυσία, για τα θρησκευτικά και εθνικά ιδανικά που υπεράσπισε. Τόσο η θητεία του, στη Δράμα (όπου αντιστάθηκε στη βουλγαρική επιβουλή), όσο και κυρίως στη Σμύρνη, με το εφιαλτικό τέλος του, ανέδειξε ένα πρότυπο εθνικού ιεράρχη, o οποίος τιμάται, εξαιρετικά, από το λαό, αλλά και από την Εκκλησία, με την Αγιοκατάταξή του, τον Νοέμβριο του 1992.

Σε μελέτη του εμβριθέστατου καθηγητή και Ακαδημαϊκού Πασχάλη Μ. Κιτρομηλίδη, συμπεριλαμβάνεται μια επιστολή του Χρυσόστομου, προς τον φλογερό Ίωνα Δραγούμη, στην οποία εξαπολύονται βαρύτατοι χαρακτηρισμοί, κατά του Σπανούδη. Συγκεκριμένα, τον κατηγορεί, ότι πρωτοστατεί, με «πρόστυχον μύθον», στη συκοφάντησή του, στο θέμα των σχέσεών του, με τους Νεότουρκους («Ω γη και Θεός! και πότε εγώ είχον σκοτεινόν τι σημείον, εν τη προς τους Νεοτούρκους πολιτεία μου;»). Τον αποκαλεί «λιλιπούτειον», «κάθαρμα του χειρίστου είδους», «τυφλόν παράσιτον, έρπον περί του θρόνου του κιβδηλοτάτου των Πατριαρχών, όσοι ποτέ επατριάρχευσαν εν τη πόλει του Κωνσταντίνου, τού κακή μοίρα εν ούτω μεγάλαις ημέραις πατριαρχεύοντος Ιωακείμ του Γ'.». Καταγγέλλει, επίσης, ότι: «Σπανούδης και Κεσίσσογλου και Καζανόβας και Σταματιάδης είνε οι εμοί σκευωροί και συκοφάνται, των σκευωριών των οποίων η απήχησις πώς εύρεν έστω και ελάχιστον τόπον, εν τη υμετέρα φαεινή διανοία απορώ και εξίσταμαι.».

Τα κίνητρα της δριμείας επίθεσης, ειδικά εναντίον του Πατριάρχη Ιωακείμ Γ' και του Σπανούδη, είναι δύσκολο να προσδιοριστούν επακριβώς, αλλά εικάζουμε, ότι δεν περιορίζονται μόνο σε προσωπική δυσαρέσκεια (είναι βέβαιο, ότι ο Χρυσόστομος καταλόγιζε στον Ιωακείμ, ότι δεν τον κάλυπτε, σε συκοφαντικές επιθέσεις οθωμανικών κύκλων εξουσίας). Είναι γνωστή η αντίθεση του Χρυσοστόμου προς την κρατούσα αντίληψη στην Πόλη, υπέρ του Οικουμενισμού, με πρόταγμα την κάλυψη των ειδικών αναγκών των ομογενών της Πόλης, ενώ ο ίδιος τασσόταν υπέρ της πρωτοκαθεδρίας του εθνικού κέντρου (Αθήνα) στη χάραξη της στρατηγικής. Παράλληλα, είχε παγιωθεί η αντιπαράθεσή του, με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το οποίο μεριμνούσε, για την προστασία όλων των ορθόδοξων της οθωμανικής αυτοκρατορίας, ενώ ο Χρυσόστομος εστίαζε το ενδιαφέρον του στους ελληνορθόδοξους.

Ο μαρτυρικός Μητροπολίτης, δύο ημέρες πριν από τον ανελέητο σφαγιασμό του, είχε γράψει στον Βενιζέλο, για τον επερχόμενο όλεθρο: «Της αφαντάστου αυτής καταστροφής, βεβαίως, αίτιοι είναι οι πολιτικοί και προσωπικοί Σας εχθροί, πλην και Υμείς φέρετε μέγιστον της ευθύνης βάρος, διά δύο πράξεις σας» αναφέροντας την επιλογή του Αριστείδη Στεργιάδη, τον οποίο χαρακτηρίζει ως παράφρονα, αλλά και την «ατυχή και ένοχον έμπνευσιν» να διενεργήσει εκλογές, το 1920.

Πάντως, ο Σπανούδης κατευόδωσε τον Μητροπολίτη Χρυσόστομο, μετά το μαρτυρικό θάνατό του, με υπέροχα λόγια: «Ούτε σποδός, ούτε τέφρα έμεινεν, από το σώμα το φθαρτόν. Η ύλη εσεβάσθη τον εξαϋλωθέντα μάρτυρα και αφήκεν εις την θέσιν της κυρίαρχον το πνεύμα. Στο ατίμητο ψηφιδωτό, που απεικονίζει τους μάρτυρας της Εκκλησίας και της Πατρίδος, προσετέθη μία ακόμη στίλβουσα, του Χρυσοστόμου η ψηφίδα.».

Αργότερα, μάλιστα, στην Αθήνα, συμμετείχε, σε πρωτοβουλία για την ανέγερση ανδριάντα του μεγάλου Ιεράρχη. Συγκεκριμένα, συμμετείχε στην επιτροπή (Αρχιεπίσκοπος Αθηνών, δήμαρχος Αθηναίων Πάτσης, Ευταξίας, Βελιανίτης, Λοβέρδος), η οποία επισκέφθηκε τον πρωθυπουργό Βενιζέλο, για να εγκρίνει τη διενέργεια εράνου, με στόχο την ανέγερση του ανδριάντα. Δεν ανευρέθηκαν περαιτέρω πληροφορίες, για την τύχη αυτών των διεργασιών. Προφανώς, δεν έχουν σχέση, με τον ανδριάντα, που φιλοτεχνήθηκε από τον γλύπτη Θανάση Απάρτη και ευρίσκεται στον υπαίθριο χώρο της Εστίας της Νέας Σμύρνης, γιατί τα σχετικά αποκαλυπτήρια έγιναν πολύ αργότερα, το Νοέμβριο του 1965.

18 Ιούνη 2022
«πουθενάδες».