Χωροθέτηση γηπέδων (που να το χτίσω επιτέλους;)
Το ζήτημα της δημιουργίας νέων γηπέδων είναι από την περίοδο της προετοιμασίας για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 μονίμως στην επικαιρότητα. Ακόμα περισσότερο που ο Γαύρος χρησιμοποιεί ως ιδιόκτητο το πλέον καινούριο καθαρά ποδοσφαιρικό γήπεδο στο Λεκανοπέδιο. Την ίδια στιγμή ο Π.Α.Ο. είναι (ακόμα και αν δεν ομολογείται ανοικτά) εγκλωβισμένος στην Λεωφόρο και η Α.Ε.Κ. (είναι) μόνιμος νοικάρης του Ο.Α.Κ.Α.
Ωστόσο η δημιουργία των νέων γηπέδων του Π.Α.Ο. και της Α.Ε.Κ. είναι προβληματική εκτός της χρηματοδότησης και για περιβαλλοντικούς λόγους. Το σημερινό μας κείμενο ασχολείται μόνο με την οικονομική διάσταση της χωροθέτησης των γηπέδων.
Από την Αρχαιότητα κιόλας η χωροθέτηση των διαφόρων δραστηριοτήτων μέσα στο «άστυ» ήταν το σημαντικότερο ζήτημα του πολεοδομικού σχεδιασμού. Η «Αγορά» όπου εντοπιζόταν η οικονομική δραστηριότητα και συγκεντρώνονταν για τα δημόσια θεάματα, τις τελετές αλλά και τις συνελεύσεις οι πολίτες ήταν στο κέντρο του «άστεως». Δραστηριότητες που «ενοχλούσαν» ή συνδέονταν με την υγεία των πολιτών (π.χ. νεκροταφεία) χωροθετούνταν στα όρια της πόλης (είτε μέσα, είτε έξω από τα τείχη). Η τακτική αυτή είχε προφανή θετική επίπτωση στην οικονομική δραστηριότητα, τόσο ώστε το «Αρχιδάμειο» πολεοδομικό σύστημα να υιοθετηθεί από τους Αμερικανούς.
Αυτά όμως συνέβαιναν όταν οι πόλεις εξαιτίας των λίγων κατοίκων τους είχαν μεγαλύτερη άπλα απ’ ότι σήμερα. Στη σύγχρονη Ελλάδα ο χωροταξικός σχεδιασμός είναι μια προβληματική και «πονεμένη ιστορία». Τόσο εξαιτίας έκτακτων συνθηκών (όπως η αποκατάσταση των προσφύγων από το 1922 και μετά) όσο και εξαιτίας της τάσης να μαζεύεται ο πληθυσμός στις πόλεις (αστυφιλία) με την ελπίδα να βρεί καλύτερη δουλειά και καλύτερες συνθήκες διαβίωσης, το Κράτος έκανε σημαντικές «εκπτώσεις» στον πολεοδομικό σχεδιασμό.
Επέλεξε αντί να ελέγξει την διαδικασία ν’ αφήσει τους μεσίτες να «κόβουν» οικόπεδα όπου και όπως θέλουν. Επέλεξε να μην τα βάλει με τους ψηφοφόρους και έτσι τους άφησε να χτίζουν αυθαίρετα δίπλα ή και πάνω σε ρέματα με τα γνωστά μας σήμερα αποτελέσματα μετά από κάθε νεροποντή (όταν οι πληγέντες τα βάζουν με την ανεπάρκεια της Κρατικής Μηχανής). Ο έλεγχος της κατάστασης χάθηκε οριστικά την περίοδο 1955-1963 όταν Πρωθυπουργός ήταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Εκείνη την περίοδο το Λεκανοπέδιο έλαβε τα σημερινά του χαρακτηριστικά.
Η τέτοια άναρχη πολεοδόμηση δυσκόλεψε (και συνεχίζει να δυσκολεύει) την καθημερινότητα των κατοίκων υποβαθμίζοντας την ποιότητα ζωής τους, αυξάνοντας έτσι τα έξοδα του Δημόσιου Ταμείου για την αντιμετώπιση της. Τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες η υποβάθμιση της ποιότητας ζωής ν’ αντιστραφεί μέσω της δημιουργίας Μητροπολιτικών (πολύ μεγάλων δηλαδή) Πάρκων και χώρων πρασίνου. Ενώ υπάρχουν οι καλές προθέσεις, δεν υπάρχουν όμως πάντα και τα λεφτά για να γίνουν αυτά πράξη. Έτσι τις περισσότερες φορές και μέχρι να βρεθούν τα σχετικά κονδύλια οι συγκεκριμένοι χώροι δεσμεύονται στα χαρτιά για αυτές τις χρήσεις.
Είναι προφανές ότι το ερώτημα αν ένα γήπεδο μπορεί (και πρέπει) να βρίσκεται μέσα στον αστικό ιστό είναι ψευδές. Περισσότερο έχει να κάνει με την συμπεριφορά όσων το επισκέπτονται, αφού τα όποια προβλήματα εντοπίζονται έχουν να κάνουν με την λειτουργία του γηπέδου συγκεκριμένες μέρες και ώρες. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι μπορεί ένα γήπεδο να χωροθετείται οπουδήποτε.
Το πιο πρόσφατο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η τελευταία πρόταση για το νέο γήπεδο του Π.Α.Ο. στου Γουδή, το οποίο θα γειτνιάζει με τέσσερα νοσοκομεία (τα δύο στρατιωτικά). Ακόμη και αν δεν ήταν αυτά η εν λόγω περιοχή έχει δεσμευτεί ως Μητροπολιτικό Πάρκο ενώ βρίσκεται στην ζώνη του Υμηττού. Μόνο και μόνο από την άποψη αυτή η δημιουργία του νέου γηπέδου του Π.Α.Ο. αν δεν είναι αδύνατη (εξαιτίας των σχετικών διαδικασιών και των κάθε λογής προσφυγών) θα τραβήξει σε μάκρος.
Ωστόσο η οικονομική διάσταση του ζητήματος δεν είναι μόνο οι άμεσες και οι έμμεσες επιπτώσεις από τη λειτουργία ενός γηπέδου. Η οικονομική διάσταση βρίσκεται πολύ περισσότερο στην ευκολία με την οποία η Κυβέρνηση (Κρατική Μηχανή) συναίνεσε στην πρόταση του Δημάρχου Αθηναίων, ο οποίος θέλει να βολέψει εντός των ορίων του Δήμου την ομάδα της πόλης του.
Η οικονομική διάσταση του ζητήματος βρίσκεται στο γεγονός ότι πολύ εύκολα τα βάζουμε με όποιον εντοπίζει τα ζητήματα κάθε τέτοιου έργου αποδεχόμενοι έτσι οικειοθελώς την πιθανότητα περαιτέρω υποβάθμισης της ποιότητας ζωή μας. Την ποιότητα ζωής μας για την οποία μονίμως καταγγέλλουμε το Κράτος. Είναι η εύκολη αντιμετώπιση, αφού η αποτίμηση των πιθανών ζημιών μιας πλημμύρας εξαιτίας της λανθασμένης χωροθέτησης ενός γηπέδου αποτιμάται πλήρως μόνον μετά την καταστροφή. Επιπλέον εφόσον πριν την κατασκευή είναι μόνον πιθανή οι περισσότεροι ούτε καν την λαμβάνουν σοβαρά υπόψη (άσχετα αν μετά φωνάζουν για τις «ευθύνες» του Κράτους).
Η οικονομική διάσταση του νέου γηπέδου του Π.Α.Ο. ως προς τις επιπτώσεις (θετικές ή αρνητικές) από τη λειτουργία του δεν έχει επαρκώς μελετηθεί μέχρι τώρα και γι’ αυτό κάθε συμπέρασμα (αυτή τη στιγμή) είναι παρακινδυνευμένο. Εκτός αυτού κάθε μελέτη αυτού του είδους επιδέχεται πολλών κριτικών και ενστάσεων εξαιτίας του κινδύνου οι προβλέψεις στις οποίες βασίζεται η μελέτη να αποδειχθούν λιγότερο ή περισσότερο εσφαλμένες. Από την άλλη τα μόνα οικονομικά δεδομένα που είναι γνωστά αφορούν μόνο το κατασκευαστικό κόστος του γηπέδου.
Τελικά η οικονομική διάσταση της κατασκευής ενός γηπέδου καθορίζεται από την ευκολία με την οποία δεχόμαστε μια καταφανώς προεκλογική ανακοίνωση, η οποία έγινε για να γίνει χωρίς μάλιστα να συνοδεύεται από μια επαρκή αιτιολόγηση σχετικά με την επιλογή της συγκεκριμένης τοποθεσίας. Φανταστείτε για παράδειγμα να εισάγεται στην Βουλή και να ψηφίζεται από αυτή ένα φορολογικό ή συνταξιοδοτικό νομοσχέδιο χωρίς να συνοδεύεται από Έκθεση του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους για τις οικονομικές του παραμέτρους. Ποιος θα είχε την ευθύνη αν μετά την ψήφιση του αποκαλυπτόταν ότι ήταν προβληματικό ή ανεπαρκές; Η Κυβέρνηση που το εισηγήθηκε ή τα «πρόβατα» Βουλευτές που το έκαναν νόμο;
Σχετικά με τα «ταξικά ατυχήματα».
Οι δηλώσεις των Βουλευτών ΣΥ.ΡΙΖ.Α. Ν. Μανιού και Μερόπης Τζούφη οι οποίοι ανακάλυψαν το «ταξικό στοιχείο» στο θανατηφόρο τροχαίο στην Ε.Ο. Αθηνών-Λαμίας προκάλεσαν πολλές και ποικίλες αντιδράσεις. Οι δηλώσεις αφορούν το τροχαίο το οποίο προκλήθηκε από την Πόρσε με οδηγό το γιό του ιδρυτή-ιδιοκτήτη της αλυσίδας λιανικής JUMBO A.E. Απ. Βακάκη.
Παρακάμπτοντας όσα ειπώθηκαν και γράφτηκαν εξαιτίας της επιχειρηματικής δραστηριότητας του πατέρα θα περιοριστώ στην «ταξική» (άρα και οικονομική) διάσταση του ατυχήματος. Μια διάσταση η οποία είναι πολύ διαφορετική απ’ όσο νομίζουν αλλά και απ’ όσο θα ήθελαν κάποιοι να είναι.
Το αυτοκίνητο ήταν μεν ακριβό, τα λάστιχα όμως όχι. Ο ιδιοκτήτης του αυτοκινήτου έχει λεφτά (άρα και την ευθύνη για τον τρόπο απόκτησης τους), ο οδηγός όμως όχι. Το πιο ενδιαφέρον εύρημα της έρευνας σχετικά με το τροχαίο ήταν η διαφορετική ημερομηνία παραγωγής των ελαστικών της. Ενδιαφέρον επίσης έχει και η μάρκα τους.
Η συγκεκριμένη εταιρεία ελαστικών είναι Φιλανδική και παρέχει φθηνότερα από τον ανταγωνισμό της ελαστικά. Δεδομένης της φήμης που απολαμβάνουν οι από χρόνια στην αγορά ανταγωνίστριες της, η NOKIAN έπρεπε να είναι φθηνότερη. Έτσι ξεκίνησε τις απατεωνιές.
Όπως αποκαλύπτεται η NOKIAN (τουλάχιστον την περίοδο 2010-2013) πουλούσε σε όλη τη Ευρώπη το ίδιο ελαστικό με διαφορετικό όνομα και τιμή (βλέπε εδώ). Αυτή η οικονομική απάτη ενδέχεται να έχει κοστίσει κάποιες ζωές από τροχαία που προκλήθηκαν εξαιτίας της αστοχίας των ελαστικών. Ελαστικών τα οποία κακώς χρησιμοποιούνταν σε κλιματολογικές συνθήκες για τις οποίες δεν ήταν φτιαγμένα.
Ακόμη όμως και αν μετά από ενδελεχή έρευνα βρεθεί ότι από την απάτη αυτή δεν υπάρχουν ανθρώπινες απώλειες, αποδεικνύεται ωστόσο ότι υπάρχει «τρύπα» στο σύστημα που υποτίθεται ότι λειτουργεί (ειδικά στις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες) για την προστασία του καταναλωτή. Μπορεί τα ελαστικά της μοιραίας Πόρσε να είχαν παραχθεί πριν από την τετραετία 2010-2013, ωστόσο δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι πως η Φιλανδική εταιρεία δεν ακολούθησε τις ίδιες πρακτικές και στο παρελθόν. Άλλωστε το κίνητρο ήταν και παραμένει το ίδιο: «μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς, δηλαδή περισσότερες πωλήσεις και άρα μεγαλύτερα κέρδη για τον ιδιοκτήτη».
Άρα φταίει (αν φταίει στην συγκεκριμένη περίπτωση) μόνο η απατεωνιά της εταιρείας; Δεν φταίει ο πατέρας Βακάκης που δεν είχε αλλάξει λάστιχα; Ή ακόμη περισσότερο που επέλεξε τα φτηνιάρικα από τα ακριβότερα (αλλά σαφώς καλύτερα) του ανταγωνισμού; Οι περισσότεροι φαντάζονται ότι η «σωστή» απάντηση θα ήταν «ΝΑΙ». Ο πατέρας Βακάκης φταίει τόσο για το ότι δεν είχε αλλάξει λάστιχα (αναλόγως της χρήσης ανά 2-4 χρόνια), αλλά και επειδή είχε επιλέξει τα φτηνιάρικα.
Γνωρίζουμε ωστόσο ότι οι πλούσιοι είναι το ίδιο (αν όχι περισσότερο) καρμοίρηδες με όλους τους υπόλοιπους που δεν έχουν τα εισοδήματα τους. Από την άλλη το ίδιο ατύχημα θα μπορούσε να έχει προκληθεί από ένα κακοσυντηρημένο αυτοκίνητο μιας μάρκας που αγοράζουν τα «λαϊκά στρώματα». Το κακοσυντηρημένο αυτοκίνητο θα μπορούσε και αυτό να έχει γερασμένα ελαστικά της ίδιας Φιλανδικής μάρκας και να έχει πέσει για παράδειγμα πάνω σε μια στάση λεωφορείου σκορπώντας τον θάνατο.
Προφανώς και το υποθετικό τροχαίο μας θα είχε το «ταξικό στοιχείο». Μόνο που τότε αυτό θα ήταν η αδυναμία του κατόχου του να το έχει σωστά συντηρημένο επειδή δεν διαθέτει το ανάλογο εισόδημα. Τότε θα έφταιγαν είτε τα Μνημόνια είτε ο «κακός» εργοδότης που δεν πληρώνει αρκετά τους εργαζόμενους του.
Βέβαια υπάρχουν όντως «ταξικά ατυχήματα» και ειδικά στα πιο πρόσφατα έχει συνεισφέρει τόσο ο ίδιος ο Ν. Μανιός όσο και η συνάδελφος του μ’ όσα ψήφισαν την τελευταία διετία. Αυτό όμως είναι κάτι που προτιμούν να μην το σκέφτονται. Προτιμούν να θεωρούν ότι η βασική αιτία του τροχαίου ήταν η υπερβολική ταχύτητα σε μια άδεια Εθνική Οδό, την οποία αποδίδουν αφενός στο ακριβό αυτοκίνητο (που αγοράζουν μόνον οι πλούσιοι) και αφετέρου στην (υποτιθέμενη) πεποίθηση του «πλουσιόπαιδου» ότι ακριβώς επειδή είναι πλουσιόπαιδο του «ανήκει όλος ο κόσμος». Το κακό με τους δύο Βουλευτές είναι ότι από τη μια βιάστηκαν να τοποθετηθούν και από την άλλη ένοιωθαν υποχρεωμένοι να πουν κάτι που να ταιριάζει σε «Αριστερό». Ελπίζω όταν θα τους ζητηθεί να ψηφίσουν τα μέτρα της δεύτερης αξιολόγησης να είναι σε θέση να θυμηθούν ότι είναι και παραμένουν «Αριστεροί» και να πράξουν αναλόγως και όχι να μένουν μόνο στα λόγια.
Γίνεται να φταίει για τα σημερινά αδιέξοδα ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α. και οι ΑΝ.ΕΛ. που είναι τόσο λίγο (σε σχέση με Ν.Δ. & ΠΑ.ΣΟ.Κ.) στην εξουσία;
Για όποιον βιάζεται -και θέλει να παρακάμψει την (σύντομη) αιτιολόγηση- η απάντηση είναι «ΝΑΙ». Ωστόσο μεγαλύτερη αξία από την ίδια την απάντηση έχει η αιτιολόγηση της.
Μια από τις επιβεβαιωμένες προβλέψεις τα «Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας» είναι ότι ο Χρόνος είναι «σχετικός». Δηλαδή πως περνά άλλοτε γρήγορα και άλλοτε πιο αργά αναλόγως της ταχύτητας του εκάστοτε παρατηρητή. Στην περίπτωση μας ο «πολιτικός χρόνος», δηλαδή ο χρόνος που περνά κάποιος στην Εξουσία, περνά είτε γρήγορα είτε αργά αναλόγως των γενικότερων διεθνών οικονομικών συνθηκών.
Αυτό συμβαίνει γιατί η εξέλιξη των οικονομικών μεγεθών μιας χώρας καλυτερεύει ή χειροτερεύει αναλόγως των οικονομικών συνθηκών στις Καπιταλιστικές Μητροπόλεις οι οποίες τροφοδοτούν με τα περισσευούμενα κεφάλαια τους τις χώρες της Καπιταλιστικής Περιφέρειας. Η τέτοια συμπεριφορά τους δεν προέρχεται από καλοσύνη, αλλά οφείλεται στο ότι οι αποδόσεις του κεφαλαίου στις αγορές τους είναι ιδιαίτερα χαμηλές.
Όταν οι συνθήκες εξελίσσονται (ή καλύτερα αναμένεται στο προσεχές μέλλον να εξελιχθούν) σχετικά ομαλά, τότε ο «πολιτικός χρόνος» κυλά αργά δίνοντας έτσι στην Κυβέρνηση την ευκαιρία να σκορπά παροχές στους εκλογικό σώμα. Όταν όμως η Μητρόπολη αντιμετωπίζει οικονομικές δυσκολίες και επιδιώκει να εισπράξει τα χρέη (κόβοντας παράλληλα την ροή των δανεικών) τότε ο «πολιτικός χρόνος» κυλά πολύ πιο γρήγορα. Έτσι οι δύο μήνες «πολιτικού χρόνου» σε συνθήκες (σχετικής) οικονομικής ομαλότητας αντιστοιχούν (αναλόγως της κρισιμότητας της κατάστασης) σε 4-6 μήνες σε συνθήκες κρίσης.
Για όσους ακόμη δεν το ‘χουν καταλάβει να το κάνω λιανά.
Η Κυβέρνηση με την «διαπραγματευτική» της στάση το α’ εξάμηνο του 2015 ήθελε να προκαλέσει το κλείσιμο των τραπεζών επιβάλλοντας τους γνωστούς μας ελέγχους κεφαλαίων (capital controls). Μέσω της επιβολής τους πέτυχε τουλάχιστον τρείς στόχους:
- Να σταματήσει η φυγάδευση κεφαλαίων στο εξωτερικό, η οποία χειροτέρευε την φερεγγυότητα των τραπεζών.
- Να γίνονται όλες (ή σχεδόν όλες) οι συναλλαγές μέσω τραπεζών, αφού τα μετρητά περιορίστηκαν σε 420 Ευρώ ανά βδομάδα και ανά λογαριασμό.
- Να βελτιώσει την εισπραξιμότητα των φόρων, αφού πολλοί τους προπλήρωναν από φόβο μη τυχόν μετά από «κούρεμα» των λογαριασμών τους χάσουν και τα χρήματα και συνεχίσουν να χρωστάνε τους φόρους.
Όμως το κόστος για την οικονομία ήταν πολύ μεγάλο, καθώς εξαιτίας της «διαπραγματευτικής» στάσης της Κυβέρνησης ΣΥ.ΡΙΖ.Α. - ΑΝ.ΕΛ. οι οικονομικές θυσίες των προηγουμένων ετών πήγαν ουσιαστικά χαμένες. Πρακτικά η οικονομική δραστηριότητα πήγε πάνω από 2 χρόνια πίσω. Ακόμη και σήμερα φαίνεται πως οι κυβερνώντες είτε δεν έχουν καταλάβει τι έχει συμβεί από τον Φλεβάρη του 2015 και μετά, είτε κρίνουν πιο σημαντικά από τους πολίτες αυτής της Χώρας τα τομάρια τους.
Ισχυρίζονται ότι η «ανάπτυξη» αν δεν είναι κιόλας εδώ, βρίσκεται ωστόσο πολύ κοντά (ολοένα και πλησιάζει). Έφτασαν μέχρι και να επικαλεστούν σε φέιγ βολάν με υπογραφή ΣΥ.ΡΙΖ.Α. κάποιους στατιστικούς δείκτες. Ωστόσο η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική απ’ αυτή που θα ήθελαν. Με δεδομένο ότι συνεχίζεται το κλίμα οικονομικής ανασφάλειας (κλείσιμο δεύτερης αξιολόγησης) τα οικονομικά μεγέθη των τραπεζών ολοένα και χειροτερεύουν παρά τα capital controls. Τούτο όμως εκτός από παράλογο είναι και καταστροφικό. Θα έπρεπε να γνωρίζουν πως η «ανάπτυξη» προϋποθέτει την αποκατάσταση της ομαλής τραπεζικής λειτουργίας (της οποίας και είναι προϊόν παρά την προκαλεί).
Πιθανόν ακόμα να μην έχουν καταλάβει πως μια οικονομική Κρίση που εξελίσσεται σε Ύφεση δεν είναι τόσο το αποτέλεσμα μιας «λάθος» πολιτικής όσο το αποτέλεσμα μιας «στενότητας» (έλλειψης) την οποία η «αγορά» δεν μπόρεσε (ή δεν θέλησε) ν’ αντιμετωπίσει εγκαίρως αναλαμβάνοντας το αντίστοιχο κόστος προσαρμογής. Αν οι οικονομικές Κρίσεις και οι Υφέσεις ήταν γνωρίσματα μόνο του Καπιταλισμού, τότε η Σοβιετική Ένωση και οι δορυφόροι της δεν θα είχαν εξαθλιωθεί οικονομικά όπως συνέβη την δεκαετία του 1990 και μέχρι σχετικά πρόσφατα.
Σχετικά όμως μ’ αυτό το ζήτημα στο επόμενο κείμενο της σειράς.
25 Μάρτη 2017
παρατηρητήριο.
